Πριν από πολλά χρόνια, ένα δημοσίευμα ξάφνιασε την ελληνική κοινωνία προβληματίζοντας το σύνολο της εκπαιδευτικής κοινότητας. Το δημοσίευμα έλεγε ότι ο μαθητής είναι ο πιο σκληρά εργαζόμενος στη χώρα, γιατί εκτός από το σχολείο, δαπανά πολύ χρόνο για εξωσχολική βοήθεια.\

Ακολούθησαν αναλύσεις, συμπεράσματα και προτάσεις. Ολα κατέληγαν στη νοσηρότητα του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Ενός συστήματος χωρίς στρατηγικό σχεδιασμό, χωρίς επάρκεια πόρων, χωρίς μέτρο και όραμα, που στραγγαλίζει τους μαθητές, ρουφάει τον ελεύθερο χρόνο τους και στιγματίζει τα πιο ανέμελα χρόνια της ζωής τους, τα μαθητικά.

Από τότε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι. Καταργήθηκαν σχολικές μονάδες, συγχωνεύτηκαν άλλες, κόπηκαν μαθήματα από το σχολικό πρόγραμμα, παραγκωνίστηκαν τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση, οι καθηγητές έγιναν είδος εν ανεπαρκεία ενώ οι αναπληρωτές διορίζονται με το σταγονόμετρο.

Ο πιο σκληρά εργαζόμενος νέος ξεχάστηκε. Το σύστημα τράβηξε μπροστά, ενισχύοντας περισσότερο την παθογένειά του καθώς οι εκπαιδευτικές και κοινωνικές ανισότητες διογκώθηκαν και η ασφυκτική πολιτική της λιτότητας έφερε υποχρηματοδότηση της Παιδείας. Οσο για το περίφημο 5% του ΑΕΠ στην παιδεία, το κατάπιαν τα μνημόνια.

Τι απέγινε με τον έλληνα μαθητή; Αυτός εξακολουθεί να δουλεύει πιο σκληρά από τον μέσο ενήλικο εργαζόμενο, χωρίς να αμείβεται, κοιμάται λίγο, δεν έχει ελεύθερο χρόνο και προετοιμάζεται ήδη από το δημοτικό για να κονταροχτυπηθεί στην εξεταστική αρένα.

Από τις 28 χώρες της ΕΕ, οι έλληνες μαθητές ξοδεύουν τον περισσότερο χρόνο με μεγάλη διαφορά από τους μαθητές των άλλων χωρών, για ιδιαίτερα μαθήματα και φροντιστήρια. Είναι η ανάγκη για να υποστηρίξουν τα μαθήματα του σχολείου; Είναι γιατί επιδιώκουν την εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση; Είναι μάλλον ο συνδυασμός και των δύο.

Το εβδομαδιαίο πρόγραμμα ενός 15χρονου μαθητή που φοιτά σήμερα στην τρίτη γυμνασίου περιλαμβάνει, εκτός από τις 35 ώρες διδακτικού χρόνου στο σχολείο, 15 επιπλέον ώρες για εξωσχολική βοήθεια. Μελέτη στο σπίτι, μελέτη με τη βοήθεια των γονιών ή ξένου, ιδιαίτερα μαθήματα, φροντιστήριο.

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του ΚΑΝΕΠ της ΓΣΕΕ που στηρίχτηκε στις απαντήσεις σε ερωτηματολόγια των μαθητών ηλικίας 15 ετών που μετείχαν στο Πρόγραμμα PISA, ο συνολικός εξωσχολικός χρόνος που δαπανούν οι έλληνες μαθητές για προετοιμασία ή υποστήριξη των μαθησιακών αντικειμένων της τάξης τους, είτε στο σπίτι είτε αλλού, είναι 874,2 λεπτά (σχεδόν 15 ώρες) την εβδομάδα.

Εχει σημασία να δούμε πώς μοιράζουν οι μαθητές αυτόν τον χρόνο των 15 ωρών την εβδομάδα προκειμένου να μελετήσουν, να υποστηρίξουν ή να εμβαθύνουν τα γνωστικά αντικείμενα που διδάσκονται στο σχολείο:

n Για εργασία και μελέτη των μαθημάτων που τους έχουν αναθέσει για το σπίτι οι καθηγητές του σχολείου δαπανούν κατά μέσο χρόνο λίγο περισσότερο από 5 ώρες (315,7 λεπτά) την εβδομάδα.

n Για επιπλέον εργασία ή μελέτη που τους έχει ανατεθεί από το σχολείο και χρειάζονται τη βοήθεια είτε γονέα στο σπίτι είτε άλλου προσώπου έξω από το σπίτι δαπανούν 2 περίπου ώρες (122,1 λεπτά) την εβδομάδα.

n Για ιδιαίτερα μαθήματα με δάσκαλο στο σπίτι δαπανούν τουλάχιστον 2 ώρες (128,3 λεπτά) την εβδομάδα. Αν εξαιρέσουμε την Κύπρο, που έχει περίπου την ίδια εικόνα με εμάς (120 λεπτά), κανένας άλλος ευρωπαίος μαθητής δεν προσεγγίζει τον δικό μας χρόνο για ιδιαίτερα μαθήματα.

n Για παρακολούθηση μαθημάτων σε φροντιστήρια, οι έλληνες μαθητές δαπανούν κατά μέσο όρο περισσότερες από 3 ώρες (182,6 λεπτά) την εβδομάδα. Χρόνος επίσης που απέχει πολύ από τον αντίστοιχο στις άλλες χώρες της ΕΕ.

n Για μελέτη με τον γονέα ή άλλο συγγενικό πρόσωπο στο σπίτι δαπανούν 53,3 λεπτά (σχεδόν μία ώρα) την εβδομάδα.

n Για πρακτική άσκηση σε Η/Υ με εκπαιδευτικό περιεχόμενο δαπανούν 72,2 λεπτά την εβδομάδα.

Τη μερίδα του λέοντος στην εξωσχολική βοήθεια καταλαμβάνουν με αξιόλογη διαφορά τα Μαθηματικά. Ενα μάθημα που ενώ θέλει σιωπή και συγκέντρωση, διδάσκεται «με θόρυβο» στο σχολείο, έχει αντικειμενικές δυσκολίες στη μετάδοση, ενώ οι περισσότεροι δάσκαλοι αδυνατούν να εμπνεύσουν τον μαθητή τους για την αξία και - κυρίως - για την ομορφιά του.

Το αποτέλεσμα είναι τα Μαθηματικά να διδάσκονται το πρωί στο σχολείο και το απόγευμα είτε στο σπίτι με άλλον δάσκαλο είτε στο φροντιστήριο. Και σε αυτή την κατηγορία, η Ελλάδα αναδεικνύεται πρωταθλήτρια καθώς:

n Κατέχουμε την πρώτη θέση ανάμεσα στις 28 χώρες της ΕΕ, με το υψηλότερο ποσοστό μαθητών (15,6%) να παρακολουθούν Μαθηματικά σε φροντιστήριο ή ιδιαίτερα για πάνω από 4 ώρες την εβδομάδα.

n Κατέχουμε τη δεύτερη θέση μετά την Κύπρο (62,5%) στο σύνολο των μαθητών που κάνουν Μαθηματικά εκτός σχολείου. Πρόκειται για το 55,3% των μαθητών μας, δηλαδή ο ένας στους δύο.

n Από το 55,3% των μαθητών το 39,8% παρακολουθεί μαθήματα Μαθηματικών έως 4 ώρες την εβδομάδα.

n Μετά την Ελλάδα, πάνω από 4 ώρες την εβδομάδα Μαθηματικά κάνουν κατά σειρά οι μαθητές από την Πορτογαλία (14,2%), την Ιταλία (11,4%), την Εσθονία και τη Φινλανδία (9,6%), το Ηνωμένο Βασίλειο (8,9%), την Ισπανία (8,1%), τη Δανία (8,0%).

n Σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, θεωρείται βέβαιο ότι η πλειοψηφία των μαθητών που κάνουν πάνω από 4 ώρες την εβδομάδα φροντιστήριο στα Μαθηματικά θέλουν να σπουδάσουν σε υψηλόβαθμες Πολυτεχνικές κυρίως σχολές.

Αλλά και στα μαθήματα των Φυσικών Επιστημών, η Ελλάδα κατέχει την πρώτη θέση για τον χρόνο που ξοδεύουν οι μαθητές της σε εξωσχολική βοήθεια καθώς:

n Το 47,7% των μαθητών της τρίτης γυμνασίου κάνει ιδιαίτερα μαθήματα στο σπίτι ή σε φροντιστήρια. Από αυτούς:

n Το 35,9% κάνει μάθημα μέχρι 4 ώρες την εβδομάδα ενώ το 11,8% παρακολουθεί για πάνω από 4 ώρες την εβδομάδα.

Η κοινωνική γεωγραφία της εξωσχολικής υποστήριξης

Στα γλωσσικά μαθήματα η εικόνα είναι λίγο καλύτερη. Η Ελλάδα βρίσκεται στην έβδομη θέση, με το 35,9% των μαθητών της τρίτης γυμνασίου να παρακολουθούν εξωσχολικά μαθήματα. Από αυτούς:

-Το 31,4% παρακολουθεί έως 4 ώρες την εβδομάδα ενώ το 4,69% παρακολουθεί πάνω από 4 ώρες την εβδομάδα. Εντυπωσιακό στοιχείο είναι ότι στον συγκεκριμένο πίνακα την πρώτη θέση κατέχει η Φινλανδία με 46,9% των μαθητών να κάνουν μάθημα εκτός σχολικού ωραρίου. Η διαφορά είναι ότι στο φινλανδικό σχολείο τις περισσότερες φορές η υποστήριξη παρέχεται μέσα στο σχολείο αλλά καταγράφεται στις έρευνες ως εξωσχολική (after school), αφού είναι εκτός σχολικού ωραρίου.

-Διερευνώντας, τέλος, το κοινωνικο-οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο της οικογένειας του μαθητή, θα πρέπει να σημειωθεί ότι το φαινόμενο της δαπάνης σε χρόνο και χρήμα για εξωσχολική υποστήριξη των μαθητών είναι απολύτως γενικευμένο και στους μαθητές που προέρχονται από οικογένειες με υψηλό κοινωνικο-οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο και στους μαθητές που προέρχονται από οικογένειες με χαμηλό κοινωνικο-οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο, με τους πρώτους να καταγράφουν ποσοστά πάνω από 60,0%, και τους δεύτερους να μην υπολείπονται του 40,0% ως προς το ποσοστό των μαθητών που δήλωσαν ότι διαθέτουν επιπλέον ώρες για εξωσχολική υποστήριξη την εβδομάδα.