Γερμανοί επιστήμονες δημοσιεύουν τις εργασίες τους όλο και περισσότερο στα αγγλικά, εξάλλου και σε ημερίδες στη Γερμανία χρησιμοποιείται συχνά η αγγλική γλώσσα. Οι επιστήμονες υποθέτουν ότι η Αγγλική θα επικρατήσει ως κοινή γλώσσα [Lingua Franca] των ευρωπαϊκών επιστημών.

Ενώ κάποιοι χαιρετίζουν αυτή την εξέλιξη, άλλοι ανησυχούν. Και ο Γερμανός φιλόλογος Winfried Thielmann από το Chemnitz εκφράζει τους φόβους του, ότι επιστημονικές γλώσσες όπως η γερμανική χάνουν βαθμιαία τη σπουδαιότητά τους, έτσι ώστε να απειλείται η πολυγλωσσία στο χώρο των ευρωπαϊκών επιστημών. Στην υφηγεσία του μελέτησε τις διαφορές ανάμεσα στη γερμανική και αγγλική επιστημονική γλώσσα.

Παίζει κάποιο ρόλο για την απόκτηση γνώσεων, αν οι επιστήμονες ερευνούν στην αγγλική ή στη γερμανική γλώσσα; Για να διερευνήσει το ερώτημα αυτό σε βάθος, ο Winfried Thielmann συνέκρινε στην υφηγεσία του γερμανικά και αγγλικά άρθρα θετικών, θεωρητικών και κοινωνικών επιστημών. Το συμπέρασμά του: Οι διαφορές ανάμεσα στις δυο επιστημονικές γλώσσες είναι κατά πολύ μεγαλύτερες απ’ ό,τι θα υπέθετε κανείς. Η χρήση συνδέσμων λόγου χάριν, όπως των αιτιολογικών «weil» και «because», φαίνεται να είναι εντελώς διαφορετική στις δυο γλώσσες. Εξ’ άλλου σε γερμανικά επιστημονικά άρθρα χρησιμοποιούνται τακτικά σε συγκεκριμένες περιπτώσεις ουσιαστικά προερχόμενα από ρήματα, όπως «διεξαγωγή», «παράσταση» ή «σύμπλεγμα», που έχουν ελάχιστες αντιστοιχίες στην αγγλική γλώσσα. Επίσης για τον λόγο ότι τα γερμανικά επιστημονικά κείμενα, ιδιαίτερα στην εισαγωγή τους, είναι διαφορετικά διαρθρωμένα, δεν επιτρέπουν, κατά τον Thielmann να αποδοθούν κατά λέξη στην αγγλική γλώσσα.

Τι κρύβεται πίσω από τις γλωσσικές διαφορές;

Ο Thielmann είναι πεπεισμένος ότι πίσω από τις γλωσσικές διαφορές κρύβεται συγχρόνως και μια ουσιαστικά διαφορετική επιστημονική αντίληψη: «Η επιστημονική γλώσσα συνδέεται άμεσα με το πώς αντιλαμβάνεται κανείς την ορθή επιστημονική επιχειρηματολογία, κάτι που επηρεάζει σημαντικά τις διεργασίες διαμόρφωσης θεωριών». Ο Ralph Mocikat, πρόεδρος της Ομάδας Εργασίας για τη «Γερμανική ως επιστημονική γλώσσα», σε άρθρο του στην εφημερίδα Zeit Online προβάλλει παρόμοια επιχειρήματα: « Ο τρόπος σκέψης του καθενός, οι υποθέσεις που κάνουμε, η επιχειρηματολογία μας, όλα και στις φυσικές επιστήμες έχουν τις ρίζες τους στη δομή της μητρικής μας γλώσσας. Οι επιστημονικές θεωρίες δουλεύουν πάντα με λέξεις, εικόνες και μεταφορές, που δανείζονται από την καθημερινή γλώσσα. (…) Η κάθε γλώσσα παρέχει μια διαφορετική οπτική γωνία για τη θεώρηση της πραγματικότητας και προσφέρει εξατομικευμένα πρότυπα επιχειρηματολογίας. Σε περίπτωση που η εκπαίδευση και η έρευνα περιοριστούν στην αγγλική γλώσσα, θα καταλήξουμε σε πνευματική ένδεια».

Γιατί Γερμανοί επιστήμονες γράφουν στην αγγλική γλώσσα;

Στην πράξη αξιολογούνται συχνά μελέτες των φυσικών επιστημών, από το αν έχουν δημοσιευθεί σε επιστημονικά περιοδικά. Ο Thielmann θεωρεί προβληματική αυτή την πρακτική, επειδή τα πλέον καταξιωμένα περιοδικά βρίσκονται όλα σε αμερικανικά χέρια: «Οι Γερμανοί επιστήμονες φυσικών επιστημών είναι υποχρεωμένοι να γράφουν στα Αγγλικά για να μπορούν να δημοσιεύουν στα περιοδικά αυτά. Γράφουν λοιπόν σε μια ξένη γλώσσα και ανταγωνίζονται άλλους επιστήμονες που έχουν την Αγγλική ως μητρική τους γλώσσα. Με τον τρόπο αυτό, και οι επιστημονικές προδιαγραφές καθορίζονται από τα επιστημονικά δεδομένα των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Μακροπρόθεσμα όμως περιορίζεται έτσι διεθνώς η πολυμορφία στις επιστημονικές κουλτούρες».

Αγγλικά: Η Lingua Franca της διεθνούς επιστήμης;

Υπάρχει ωστόσο εκτός των Αγγλικών μια εναλλακτική Lingua Franca, όταν θέλει κανείς να εξασφαλίσει μια γρήγορη ανταλλαγή απόψεων ανάμεσα σε επιστήμονες απ’ όλο τον κόσμο; «Η αγγλική γλώσσα αποτελεί σίγουρα ένα χρήσιμο εργαλείο, για να επικοινωνήσει κανείς επίκαιρα επιστημονικά συμπεράσματα», παραδέχεται ο Winfried Thielmann. Δεν είναι όμως της άποψης, ότι άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες θα έπρεπε να χάσουν την σπουδαιότητά τους στην επιστημονική έρευνα: «Για δεκαετίες οι επιστήμονες δεν είχαν δυσκολία να ενημερώνονται για τις δημοσιεύσεις του κλάδου τους σε άλλες γλώσσες. Και διαπίστωναν έτσι και τη διαφορετικότητα που κεντρίζει την περιέργεια. Και η περιέργεια είναι αυτή που παρέχει το κίνητρο για την επιστήμη. Η ποικιλότητα στις γλώσσες και κουλτούρες στο χώρο των επιστημών προωθεί λοιπόν την καινοτομία».

Βιβλιογραφία:

Winfried Thielmann:

Deutsche und englische Wissenschaftssprache im Vergleich. Hinführen – Verknüpfen – Benennen (Synchron Wissenschaftsverlag der Autoren, 2009) [Γερμανική και αγγλική επιστημονική γλώσσα σε σύγκριση. Κατευθύνω – συνδέω – κατονομάζω (Synchron Επιστημονικές Εκδόσεις των Συγγραφέων, 2009)]

Ulrich Ammon:

Ist Deutsch noch internationale Wissenschaftssprache? (Gruyter, 1997) [Είναι η Γερμανική ακόμα διεθνής επιστημονική γλώσσα;]

Η Janna Degener

εργάζεται ως ελεύθερη δημοσιογράφος στην Κολωνία.

Μετάφραση: Καίτη Στεφανάκη

Copyright: Goethe-Institut e. V., Internet-Redaktion

smartlanglab.blogspot.com