Όσο μικρότερη η ηλικία τόσο πιο εύκολα μαθαίνει ο άνθρωπος μία ξένη γλώσσα. H ικανότητα μειώνεται πολύ όταν φτάσει στην εφηβεία κι ακόμα περισσότερο αργότερα. Είναι κι αυτό ένα από τα πολλά χαρακτηριστικά της γλωσσομάθειας, που απασχολούν τους επιστήμονες στις έρευνές τους Οι επιστήμονες συμφωνούν πως η γλώσσα είναι μέρος του μοναδικού γνωστικού χαρίσματος του ανθρώπου.
Πολλές μελέτες έχουν ασχοληθεί με τις βλάβες που προκαλούνται στη χρήση της γλώσσας έπειτα από κάποιον τραυματισμό ή ασθένεια. Αυτό που δεν ξέρουν όμως, είναι τα ανώτατα όρια αυτού του χαρίσματος.
Πολύ πρόσφατα, γλωσσολόγοι, ψυχολόγοι και νευρολόγοι έχουν αρχίσει να μελετούν επιστημονικά τους πολύγλωσσους για να να βρουν απάντηση. Είναι ένας εξαιρετικός εγκέφαλος το κοινό τους χαρακτηριστικό κι αν ναι, σε τι διαφέρει από των υπολοίπων; Ή είναι απλά συνηθισμένοι άνθρωποι που καταφέρνουν να κάνουν κάτι εξαιρετικό με σκληρή δουλειά και προσπάθεια;
Για κατασκόπους!.. Ο Ντικ Χάντσον, καθηγητής Γλωσσολογίας στο University College του Λονδίνου, μελετά εδώ και χρόνια τους γλωσσομαθείς με μεγάλο ενδιαφέρον. Πιστεύει ότι αν βρει το μυστικό τους, θα βοηθήσει τους υπόλοιπους ανθρώπους να μαθαίνουν ευκολότερα ξένες γλώσσες. Αυτό, σύμφωνα με το περιοδικό «New Scientist», έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον των αμερικανικών κατασκοπευτικών υπηρεσιών, που αναζητούν απεγνωσμένα ανθρώπους με ταλέντο στις ξένες γλώσσες. Στο «μεταφραστικό τους κενό» λένε πως οφείλεται ένα μεγάλο μέρος της καταστροφής της 11ης Σεπτεμβρίου, καθώς κρίσιμα κλεμμένα έγγραφα και συνομιλίες της Αλ Κάιντα δε μεταφράστηκαν εγκαίρως. Οι υπηρεσίες χρειάζονται πολύ γρήγορους μεταφραστές και περιμένουν από τους ερευνητές να βρουν την καλύτερη μεθοδολογία για την εκμάθηση ξένων γλωσσών, ώστε να την εφαρμόσουν στο προσωπικό τους.
Ο καρδινάλιος - θαύμα. Αυτός που κατέχει το ρεκόρ γλωσσομάθειας, αν και χωρίς επιστημονική απόδειξη, είναι ο Τζουζέπε Μετζοφάντι, καρδινάλιος τον 18ο αιώνα. Ένας εκκλησιαστικός ιστορικός ισχυρίζεται πως ο ιερέας γνώριζε 72 γλώσσες και μιλούσε τις 39 άπταιστα. Κάποιοι βέβαια, τον αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό. Υποθέτοντας πως μία γλώσσα έχει το λιγότερο 20.000 βασικές λέξεις, κι ότι ο Μετζοφάντι μπορούσε να διαβάζει μία λέξη μια φορά και να τη θυμάται για πάντα, θα έπρεπε να μαθαίνει μία λέξη το λεπτό, επί 12 ώρες την ημέρα για πεντέμισι χρόνια. Πώς είναι δυνατόν;
Αμφισβητίες. Οι επαγγελματίες γλωσσολόγοι διαφωνούν ως προς την απάντηση. Ο Φίλιπ Χερντίνα, γλωσσολόγος στο Πανεπιστήμιο του Ίνσμπρουκ στην Αυστρία, ανήκει στους αμφισβητίες. Αμφιβάλλει ότι κάποιος έχει τη γνωστική ικανότητα που χρειάζεται για να μιλά 72 γλώσσες, λέγοντας πως για να το καταφέρει θα πρέπει να χρησιμοποιήσει «πόρους» από άλλες δραστηριότητες. H δική του έρευνα εστιάζεται σε κάτι διαφορετικό: Σε όσους ξέρουν μία ώς τρεις ξένες γλώσσες αλλά τις μιλούν εξίσου καλά με τη μητρική τους, ακόμα κι αν τις έμαθαν ως ενήλικες. Αυτό θεωρείται πολύ δύσκολο γιατί είναι γνωστό πως η εκμάθηση ξένης γλώσσας δυσκολεύει απότομα όταν το παιδί φτάνει στην αρχή της εφηβείας.
Ικανότητα χωρίς όρια. Άλλοι όμως γλωσσολόγοι δεν βλέπουν τον λόγο γιατί κάποιος να μην μπορεί να μάθει τόσες γλώσσες. «Δεν υπάρχει όριο στην ανθρώπινη ικανότητα εκμάθησης», λέει η Σούζαν Φλιν, ψυχολόγος με ειδικότητα στη γλωσσολογία στο MIT, που μελετά δίγλωσσους και τρίγλωσσους. «Και μάλιστα όσο περισσότερες γλώσσες ξέρεις, τόσο πιο εύκολα μαθαίνεις και άλλες». Ο ψυχολόγος-γλωσσολόγος στο Χάρβαρντ, Στίβεν Πίνκερ συμφωνεί: «Δεν υπάρχει κανένας θεωρητικός λόγος που να αποκλείει την εκμάθηση δεκάδων γλωσσών. Το μόνο πρόβλημα που μπορώ να σκεφθώ είναι το ανακάτεμα των γνώσεων. Μερικές φορές παρόμοια είδη γνώσης συγκρούονται μεταξύ τους στο μυαλό μας».
Γενετική προδιάθεση ή ασυνήθιστος εγκέφαλος;
Αν όμως οι ερευνητές έχουν δίκιο και ο άνθρωπος έχει πράγματι την ικανότητα να μάθει απεριόριστες γλώσσες, γιατί είναι τόσο λίγοι οι πολύγλωσσοι; Ο Στίβεν Κράσεν, καθηγητής Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες πιστεύει ότι το μυστικό είναι η σκληρή δουλειά και η πειθαρχία. Άλλοι επιστήμονες όμως διαφωνούν και πιστεύουν πως το κλειδί είναι ένας ασυνήθιστος εγκέφαλος. H μόνη λεπτομερής έρευνα του εγκεφάλου ενός πολύγλωσσου δημοσιεύτηκε πέρυσι στη Γερμανία. Οι επιστήμονες μελέτησαν τον εγκέφαλο του Έμιλ Κρεμπς, που εργάστηκε ως διερμηνέας στη γερμανική πρεσβεία στην Κίνα και λέγεται πως ήξερε 60 γλώσσες. Ο Γερμανός πέθανε το 1930 και ο εγκέφαλός του φυλάσσεται σε ερευνητικό ινστιτούτο.
Οι ειδικοί ανακάλυψαν ότι η περιοχή του εγκεφάλου του Κρεμπς, που σχετίζεται με τη γλώσσα, ήταν διαφορετικά δομημένη από το αντίστοιχο τμήμα 11 αντρών που μιλούσαν μόνο τη μητρική τους. Αλλά δεν μπόρεσαν να απαντήσουν σε ένα κρίσιμο ερώτημα. Έτσι γεννήθηκε ο Κρεμπς, με έναν εγκέφαλο εξοπλισμένο να μάθει πολλές γλώσσες, ή ο εγκέφαλός του άλλαξε στην πορεία ανταποκρινόμενος στις απαιτήσεις του; Οι επιστήμονες υποθέτουν πως πρόκειται για γενετική προδιάθεση, αλλά δεν μπορούν να το αποδείξουν.
Οι πρωταθλητές της γλωσσομάθειας
ΤΖΟΥΖΕΠΕ ΜΕΤΖΟΦΑΝΤΙ (1774-1849)
Καρδινάλιος από την Μπολόνια που μιλούσε 72 γλώσσες, τις 39 άπταιστα. Μία φορά έμαθε μία γλώσσα μέσα σε μία νύχτα γιατί το ξημέρωμα έπρεπε να ακούσει την εξομολόγηση δύο μελλοθάνατων φυλακισμένων.
ΛΟΜΠ KATO (1909-2003)
Ούγγρος μεταφραστής και διερμηνέας που μιλούσε 17 γλώσσες και μπορούσε να διαβάσει άλλες 11. Έμαθε ρωσικά διαβάζοντας μυθιστορήματα.
ΚΕΝΕΘ ΧΕΪΛ (1934-2001)
Καθηγητής Γλωσσολογίας στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης (MIT) φημισμένος για την ικανότητά του να επικοινωνεί σε δεκάδες διαφορετικές γλώσσες. Όταν ήταν έφηβος στην Αριζόνα, έμαθε ινδιάνικες διαλέκτους από τους συμμαθητές του.
ΕΜΙΛ ΚΡΕΜΠΣ (1867-1930)
Γερμανός διερμηνέας που μιλούσε 60 γλώσσες άπταιστα. Έμαθε αρμένικα μόνος του σε εννιά μόλις εβδομάδες. Ο εγκέφαλός του φυλάσσεται στο Πανεπιστήμιο του Ντύσελντορφ και μελετάται από ειδικούς.
BEPNON ΓΟΥΟΛΤΕΡΣ (1917-2002)
Αμερικανός υπάλληλος της CIA, ο οποίος δεν είχε πάει πανεπιστήμιο, αλλά μιλούσε άπταιστα οκτώ γλώσσες, ανάμεσά τους ρωσικά και κινέζικα, και ήξερε τα βασικά δεκάδων άλλων.
Επιμέλεια: Στέφανος Κρίκκης, Εύη Ελευθεριάδου
