Όπως αναφέρεται στην έρευνα, που εξασφάλισε το news.gr, η εξέλιξη του αριθμού των μαθητών τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, στα δημόσια και τα ιδιωτικά σχολεία είναι πτωτική, με εξαίρεση την προσχολική εκπαίδευση, όπου και καταγράφεται άνοδος ή σταθερότητα της ζήτησης. Από την άλλη πλευρά, η τάση που καταγράφεται σε δημοτικό, γυμνάσιο και λύκειο υποδηλώνει μείωση του αριθμού των μαθητών στα ιδιωτικά σχολεία, εντονότερη από την αντίστοιχη στα δημόσια, τονίζοντας τη στροφή πολλών νοικοκυριών στα δημόσια σχολεία, λόγω της οικονομικής ύφεσης και της μείωσης του διαθέσιμου εισοδήματος.
Συγκεκριμένα, στα ιδιωτικά δημοτικά σχολεία καταγράφεται έντονη πτώση του αριθμού των μαθητών τη διετία 2010-2011 (-5,7%), όταν η αντίστοιχη μεταβολή για τα δημόσια δημοτικά σχολεία είναι μόλις -0,5%. Στο γυμνάσιο, η πτώση που καταγράφεται στον αριθμό των μαθητών στα ιδιωτικά σχολεία μέσα σε ένα έτος είναι ακόμη υψηλότερη το 2011 (-9,5%), όταν στα δημόσια γυμνάσια η αντίστοιχη μείωση ήταν σημαντικά χαμηλότερη (-4,7%). Στα ιδιωτικά λύκεια η πτώση στον αριθμό των μαθητών είναι εμφανής μετά το 2006, η οποία σωρευτικά φτάνει το 26,4%, έναντι της οριακής μόνο μείωσης στα δημόσια λύκεια (0,3%).
Από την άλλη όμως πλευρά, αξιοσημείωτη είναι η άνοδος του αριθμού των μαθητών που φοιτούν σε ιδιωτικά νηπιαγωγεία από το 2006 και μετά, η οποία όμως σταθεροποιείται την τριετία 2009-2011. Αξίζει να σημειωθεί ότι σχετική έρευνα για την εξέλιξη των μαθητών στα ιδιωτικά σχολεία έχει δημοσιεύσει και το news.gr.
Η μείωση στον αριθμό των μαθητών στα ιδιωτικά σχολεία αποδίδεται στη συρρίκνωση του οικογενειακού εισοδήματος. Συγκεκριμένα το ποσοστό των νοικοκυριών με μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα άνω των 2.800 ευρώ έφθανε το 35% το 2008, με το 22% των νοικοκυριών το ίδιο έτος να έχει συνολικό μηνιαίο εισόδημα άνω των 3.500 ευρώ. Το αντίστοιχο ποσοστό νοικοκυριών με μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα άνω των 2.800 ευρώ το 2011 είχε συρρικνωθεί στο 20,9%, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό με μηνιαίο συνολικό εισόδημα άνω των 3.500 ευρώ είχε μειωθεί σχεδόν κατά το ήμισυ, φθάνοντας στο 11,8%. Αντίστοιχα, η χαμηλότερη οικογενειακή εισοδηματική κατηγορία (μέχρι 750 ευρώ μηνιαίως), η οποία αντιστοιχούσε στο 5% το 2008, υπερ-τετραπλασιάστηκε στο 21% το 2010, φθάνοντας στο 16% το 2011.
Στην έρευνα αναφέρεται μεταξύ των άλλων ότι στα πιο χαμηλόμισθα νοικοκυριά, το συντριπτικό ποσοστό δαπανών για ιδιωτική εκπαίδευση κατευθύνεται στις λοιπές ιδιωτικές δαπάνες, δηλαδή στα φροντιστήρια, στις ξένες γλώσσες κλπ. Αντίθετα τα νοικοκυριά με εισόδημα άνω των 3.500 ευρώ αποτελούν τους τροφοδότες της ιδιωτικής εκπαίδευσης. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά το 2011 παρατηρείται άνοδος της συμμετοχής στην πίτα της ιδιωτικής εκπαίδευσης των νοικοκυριών με εισόδημα από 2.801-3.500 ευρώ.
Συμπυκνώνοντας τις εισοδηματικές κατηγορίες σε χαμηλά εισοδηματικά κλιμάκια (μηνιαίο συνολικό εισόδημα κάτω από 1.450 ευρώ), μεσαία (μηνιαίο συνολικό εισόδημα μεταξύ ¤1.451-2.800) και υψηλά (με μηνιαίο συνολικό πάνω από 2.800 ευρώ), προκύπτει ότι για το σύνολο της ιδιωτικής δαπάνης η εισοδηματική διαστρωμάτωση έχει μεταβληθεί σημαντικά από το 2008 έως το 2011. Συγκεκριμένα, το 2008, σχεδόν το 69% του συνόλου της δαπάνης για ιδιωτική εκπαίδευση προερχόταν από τα υψηλόμισθα νοικοκυριά, το 27% από τα μεσαία εισοδηματικά κλιμάκια και μόλις το 4% από τα χαμηλά εισοδηματικά κλιμάκια.
Η εικόνα διαφοροποιείται σημαντικά το 2010, αφού περιορίζεται στο 43% το ποσοστό της συνολικής δαπάνης για ιδιωτική εκπαίδευση από τα υψηλόμισθα νοικοκυριά και αυξάνεται στο 30% το αντίστοιχο που προέρχεται από τα χαμηλόμισθα νοικοκυριά. Η μεταβολή αυτή στο σύνολο των δαπανών προέρχεται από τη σημαντική άνοδο των χαμηλόμισθων νοικοκυριών της κατανομής των δαπανών τους στην Προσχολική εκπαίδευση, την Τριτοβάθμια με συνολικό μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα άνω των 3.500 ευρώ. Το 2011, οι δαπάνες για προσχολική εκπαίδευση από τα υψηλόμισθα νοικοκυριά (άνω των 3.500 ευρώ) αυξήθηκαν σχεδόν στο 60%, ενώ οι δαπάνες για Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση αντίθετα μειώθηκαν σημαντικά, στο 53,7% και 61,3% αντίστοιχα. Το 2011, αξιοσημείωτη είναι η άνοδος της αναλογίας των νοικοκυριών με συνολικό εισόδημα μεταξύ ¤2.801¤3.500 στην «πίτα» της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας ιδιωτικής εκπαίδευσης, η οποία έφθασε αντίστοιχα το 31,1% και 19,1%, από πολύ χαμηλότερα επίπεδα τα προηγούμενα έτη (περί του 6-8% για την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια κατά μέσο όρο τα έτη 2008-2010).
Ετήσια δαπάνη ανά μαθητή
Όσον αφορά την ετήσια ιδιωτική δαπάνη ανά μαθητή για το 2011 διαμορφώθηκε στα 6.540 ευρώ για τους μαθητές των νηπιαγωγείων, 5.598 για τα δημοτικά, 8.440 ευρώ στο γυμνάσιο και 5.926 ευρώ στο λύκειο. Η μέση ιδιωτική δαπάνη και στους τέσσερις τύπους σχολείου παρουσιάζει το 2011 αύξηση συγκριτικά με το 2010. Συγκεκριμένα το 2010 το ποσό της ιδιωτικής δαπάνης διαμορφώθηκε στα 6.192 ευρώ και το 2011 στα 6.314 ευρώ. Στο σύνολο των δημοτικών, γυμνασίων και λυκείων, η σχετική μέση ιδιωτική δαπάνη ανά μαθητή την τετραετία 2008-2011 φθάνει τα 6.411 ευρώ και τα 6.451 ευρώ μαζί με τα νηπιαγωγεία.
Σύγκριση δαπάνης ανά μαθητή δημόσια και ιδιωτικά σχολεία
Με βάση τα στοιχεία που επεξεργάστηκα το ΙΟΒΕ προκύπτει ότι η μέση ετήσια ανά μαθητή δαπάνη για την προσχολική, πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια δημόσια εκπαίδευση για την περίοδο 2008-2011 είναι ίση με 4.585 ευρώ, με το αντίστοιχο ποσό για την ιδιωτική να φθάνει, όπως είδαμε στην προηγούμενη ενότητα στα 6.451 ευρώ. Ως εκ τούτου, η αναλογία κόστους δημόσιας-ιδιωτικής μέσης ετήσιας ανά μαθητή δαπάνης για την περίοδο 2008-2011 είναι περίπου 70% ή 2.000 ευρώ ετησίως. Η διαφορά αυτή οφείλεται ως επί το πλείστον στις πρόσθετες παροχές των ιδιωτικών σχολείων και τα λειτουργικά τους έξοδα, όπως τα λειτουργικά έξοδα των σχολικών λεωφορείων (καύσιμα, συντήρηση, ασφάλιστρα, τέλη κυκλοφορίας, μισθοδοσία οδηγών και συνοδών, μισθώματα αγοράς λεωφορείων, κόστος ελέγχου από Κ.Τ.Ε.Ο.) και άλλα.
Αριθμός μαθητών σε δημόσια και ιδιωτικά σχολεία
Όσον αφορά τον αριθμό των μαθητών που φοιτά στα ιδιωτικά σχολεία η Ελλάδα βρίσκεται αρκετά κάτω από το μέσο όρο που διαμορφώνεται στο 15% για τις 27 χώρες της ΕΕ και στο 18% για τις χώρες του ΟΟΣΑ. Συγκεκριμένα στην Ελλάδα το 95% φοιτά στα δημόσια σχολεία ενώ στα ιδιωτικά φοιτά το 5%
Δαπάνη ανά μαθητή σε Ελλάδα και ΕΕ
Όσον αφορά τη δαπάνη ανά μαθητή σε ιδιωτική και δημόσια εκπαίδευση η Ελλάδα καταλαμβάνει τις τελευταίες θέσεις ανάμεσα στην ΕΕ. Συγκεκριμένα στην πρωτοβάθμια κατατάσσεται 19η σε σύνολο 25 χωρών ξεπερνώντας τη Λετονία, Λιθουανία, Κροατία, Τσεχία, Βουλγαρία, Ρουμανία.
Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (δημόσια και ιδιωτική δαπάνη) η Ελλάδα καταλαμβάνει τη 16η θέση σε σύνολο 25 χωρών.
Κρατική χρηματοδότηση προς ιδιωτικά σχολεία
Ιδιαίτερο κεφάλαιο στην έρευνα του ΙΟΒΕ υπάρχει και για τη χρηματοδότηση της ιδιωτικής εκπαίδευσης καθώς και στα εκπαιδευτικά κουπόνια. Σε σχέση με το ποσοστό χρηματοδότησης της ιδιωτικής εκπαίδευσης από το Κράτος, το υψηλότερο ποσοστό στο συγκεκριμένο δείγμα παρουσιάζεται στις Σουηδία (99,6%), Φιλανδία (97,4%), Ολλανδία (96,4%) καθώς και στη Σλοβακία (91,9%), ενώ στη χώρα μας δεν υφίσταται κανενός είδους κρατική ενίσχυση προς τα ιδιωτικά σχολεία.
Εκπαιδευτικά κουπόνια
Όσον αφορά τα εκπαιδευτικά κουπόνια αυτά παρέχονται σε Βέλγιο, Χιλή, Εσθονία, Γερμανία, Ισραήλ Πολωνία, Πορτογαλία, Σλοβακία, Ισπανία.
Όπως αναφέρεται στην έρευνα στο ελληνικό σύστημα εκπαίδευσης, μοναδικό παράδειγμα προς την κατεύθυνση παροχής εκπαιδευτικών κουπονιών αποτελεί μέχρι σήμερα η παροχή τους στην προσχολική και τη μεταλυκειακή εκπαίδευση. Συγκεκριμένα, το 2012 διατέθηκαν εκπαιδευτικά κουπόνια για την προσχολική εκπαίδευση, στο πλαίσιο της ενίσχυσης του προγράμματος των δημοτικών βρεφονηπιακών σταθμών. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα εφαρμόστηκε με επέκταση της συμμετοχής ιδιωτικών βρεφονηπιακών σταθμών και την αξιοποίηση κουπονιών, τα οποία αντιστοιχούν σε ένα ποσό που καλύπτεται από κοινοτικά προγράμματα και που παρέχουν οι δήμοι στις οικογένειες που δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν από τους δημοτικούς σταθμούς.
Ως προς τη μεταλυκειακή εκπαίδευση, το υπουργείο Παιδείας είχε δρομολογήσει το 2001 πρόγραμμα χρηματοδότησης μέσω εκπαιδευτικών κουπονιών για τα ΙΕΚ χρηματοδοτώντας, ουσιαστικά, δημόσια αλλά και ιδιωτικά Ινστιτούτα μέσω της κάλυψης των σπουδών ενός έτους για κάθε σπουδαστή. Το κάθε κουπόνι αντιστοιχούσε σε 734 ευρώ, ποσό που ήταν ίσο με τα δίδακτρα δύο εξαμήνων δημοσίων ΙΕΚ, ενώ για τα ιδιωτικά αποτελούσε μέρος των διδάκτρων, χωρίς να ξεπερνά το ποσό αυτό, το οποίο διατίθετο σε δύο δόσεις. Ο αρχικός στόχος ήταν να χορηγούνται ετησίως με το κουπόνι 14.000 καταρτιζόμενοι, για την περίοδο 2011-2015, βάσει κριτηρίων κοινωνικών, εισοδηματικών και γεωγραφικών , αλλά και βάσει της ειδικότητάς τους, για τις οποίες το υπουργείο είχε ανακοινώσει είκοσι ειδικότητες με τις οποίες οι καταρτιζόμενοι θα κερδίσουν επιπλέον 20 μονάδες.
Κουπόνια εκπαίδευσης και ιδιωτικά σχολεία
Στο παρελθόν, η Ομοσπονδία των φροντιστών είχε προτείνει να δοθούν κουπόνια εκπαίδευσης στους μαθητές. Φαίνεται ότι και οι ιδιοκτήτες των ιδιωτικών σχολείων είναι θετικοί σε μια τέτοια κατεύθυνση. Όπως αναφέρεται στην έρευνα "Τα παραδείγματα διαφόρων χωρών δείχνουν ότι τα εκπαιδευτικά κουπόνια μπορούν να βοηθήσουν τις χώρες να βελτιώσουν τα εκπαιδευτικά τους συστήματα, αλλά η επιτυχία τους δεν είναι δεδομένη αν δεν λειτουργούν και εφαρμόζονται σε ένα ανάλογο θεσμικό πλαίσιο και υπό συγκεκριμένες συνθήκες και προϋποθέσεις, οικονομικές, κοινωνικές και ρυθμιστικές.
Για να κατανοήσουμε επομένως πώς ακριβώς λειτουργούν τα εκπαιδευτικά κουπόνια, αν λειτουργούν αποτελεσματικά και για ποιους μαθητές λειτουργούν αποτελεσματικά, θα πρέπει να εξεταστούν ποικίλες παράμετροι, κατεύθυνση στην οποία η διεθνής έρευνα είναι πλούσια και βρίσκεται σε εξέλιξη.
Σε κάθε περίπτωση όμως είναι μία συζήτηση η οποία στο σημερινό δημοσιονομικό περιβάλλον είναι δόκιμη και πρέπει να απασχολήσει το δημόσιο διάλογο, με ουσιαστικές προτάσεις. Τελικός στόχος είναι να εντοπιστεί η κατά το δυνατό βέλτιστη συνέργεια δημόσιων και ιδιωτικών πόρων με μοναδικό στόχο τη συνολική αναβάθμιση της εκπαίδευσης την Ελλάδα".
Έντονη αντίδραση της ΟΙΕΛΕ
Το συνέδριο των ιδιοκτητών ιδιωτικών σχολείων έχει προκαλέσει την έντονη αντίδραση της ΟΙΕΛΕ, που μεταξύ των άλλων αναφέρει ότι μένει έκπληκτη από τη συμμετοχή του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης κ. Λέανδρου Ρακιντζή στην Οργανωτική Επιτροπή του «συνεδρίου».
Αναφορά κάνουν και στο ΙΟΒΕ το οποίο και εκπόνησε τη σχετική μελέτη υποστηρίζοντας ότι "θα παρουσιάσει μια ακόμη "μελέτη" του, ανάλογη με εκείνη που είχε παρουσιαστεί προ τριετίας από τον ίδιο το Στουρνάρα και η οποία κατέληγε στο συμπέρασμα ότι τα ιδιωτικά σχολεία θα πρέπει να απαλλαγούν από τα "δεσμά" του κρατικού ελέγχου και να μπορούν να προσλαμβάνουν χωρίς έλεγχο τυπικών προσόντων, να απολύουν όσους θέλουν και όποτε θέλουν, να εφαρμόζουν όποια προγράμματα σπουδών θέλουν κ.λπ. Ταυτοχρόνως, η πολιτεία, αφού θα αποσυρθεί από τον όποιο έλεγχο στα ιδιωτικά σχολεία, θα πρέπει να τα χρηματοδοτήσει αδρά, άμεσα και έμμεσα, «για το καλό της εκπαίδευσης".
Η ΟΙΕΛΕ με ομόφωνη απόφασή του το ΔΣ της ΟΙΕΛΕ καλεί όλους τους ιδιωτικούς εκπαιδευτικούς σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας έξω από την Ελληνοαμερικανική Ένωση (Μασσαλίας 22, Αθήνα) την Παρασκευή 14/2/14 και ώρα 16:30.
Καλόγηρος Βασίλειος
