Μέσα στις σχολικές τάξεις αποτυπώνεται αυτό ακριβώς που συμβαίνει στην κοινωνία Τα σχολεία / πανεπιστήμια έτσι κι αλλιώς περιγράφουν το όραμα (ή την απουσία του) της αναπαραγωγής, της βελτίωσης και των στόχων κάθε πολιτείας. Σε κάθε περίπτωση, παρατηρώντας τις σχολικές κοινότητες, μπορεί κάποιος να συναγάγει ασφαλή συμπεράσματα για τη γενικότερη οικονομική / κοινωνική / πολιτική κατάσταση. Υπό αυτήν την έννοια δεν είναι περίεργο που τα ελληνικά σχολεία αυτήν την περίοδο μυρίζουν μπαρούτι. Το περίεργο – και ανησυχητικό – είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει η κυβέρνηση αυτήν την… πυριτιδαποθήκη. Ή, για την ακρίβεια, το πώς κλείνει τα μάτια και την αγνοεί!

Είναι απόλυτα φυσιολογικό και αναμενόμενο η βία που ασκείται στην ελληνική κοινωνία από τα μνημόνια, τις δανειακές συμβάσεις, το ξεθεμελίωμα εργασιακών – ασφαλιστικών δικαιωμάτων, να έχει διαχυθεί και στον πιο ευαίσθητο ιστό της. Εκεί δηλαδή – στις δομές της Παιδείας – όπου γαλουχείται και εκπαιδεύεται η επόμενη γενιά. Αναμενόμενος, δυστυχώς, είναι και ο τρόπος με τον οποίο το διαλυμένο ελληνικό κράτος «αντιμετωπίζει» αυτό το σοβαρό και διαρκώς επιδεινούμενο πρόβλημα.

Οι ελληνικές κυβερνήσεις, εδώ και καιρό αποδεχόμενες τις νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις, παραδίδουν απερίσκεπτα βασικές λειτουργίες της εκπαιδευτικής διαδικασίας στον ιδιωτικό τομέα. Η εγκατάλειψη βασικών δραστηριοτήτων για την εκπαιδευτική πολιτική ενός κράτους έγινε από τις ελληνικές κυβερνήσεις σταδιακά και με το άλλοθι της εφαρμογής Κοινοτικών Οδηγιών ή εκμετάλλευσης των δυνατοτήτων που παρείχε το λεγόμενο κοινοτικό κεκτημένο. Όλα αυτά τα περισπούδαστα συνοψίζονται σε δύο λέξεις: κοινοτικά κονδύλια, τα οποία μοιράστηκαν και μοιράζονται σε ημετέρους, χωρίς στρατηγική στόχευση, για την επιτέλεση ενός στόχου. Όλα τελειώνουν όταν τελειώσουν τα χρήματα…

Τα παραδείγματα είναι πάμπολλα και θα μπορούσαν να αποτελέσουν το υλικό για τη συγγραφή βιβλίων όπου θα εξιστορούνται απίθανες ιστορίες για τα κριτήρια με τα οποία αποφασίστηκαν (και αποφασίζονται) από το υπουργείο Παιδείας δράσεις για μια σειρά από σοβαρά ζητήματα όπως είναι και η αντιμετώπιση του φαινομένου της σχολικής βίας.

Σε γενικές γραμμές, πάντως, το «μοντέλο» στη βάση του οποίου λαμβάνονται και υλοποιούνται οι αποφάσεις έχει ως εξής:

◆ Ευρωπαϊκό χρήμα.

◆ Μια υπηρεσιακή «κλίκα» που σε μια δεδομένη στιγμή έχει το πάνω χέρι στο υπουργείο Παιδείας.

◆ Η οργάνωση του προγράμματος για τη διανομή του χρήματος στους δικούς μας (της κλίκας).

◆ Ροκάνισμα του χρήματος και εγκατάλειψη του προγράμματος που τελικά δεν αφήνει τίποτε πίσω του, καθώς δεν είναι ενταγμένο σε κάποια εθνική στρατηγική.

Είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα, μια που εδώ μιλάμε για τη σχολική βία, ότι η προσπάθεια για την αντιμετώπισή της διανέμεται σε κάποιες ΜΚΟ (ο εύσχημος τρόπος ιδιωτικοποίησης δραστηριοτήτων που ένα σοβαρό κράτος θα έπρεπε να έχει υπό την αιγίδα και τον έλεγχό του). Χαρακτηριστικό της τσαπατουλιάς και της λογικής της παρεούλας που διέπει τη λειτουργία των υπουργείων (και του Παιδείας συμπεριλαμβανομένου) είναι ότι δράσεις του προγράμματος δεν ανατίθενται σε επιμορφωμένο για αυτά τα ζητήματα φορέα του υπουργείου (τομέας Αγωγής Υγείας), αλλά σε αυτόν της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Προφανώς, ο υπεύθυνος για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στα κεντρικά του υπουργείου έχει τις κατάλληλες άκρες και συμπάθειες…

Τώρα δε που με αφορμή τα μνημόνια οι περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες θεωρούνται αδιαμφισβήτητες αναγκαιότητες, έχει επιταχυνθεί η διαδικασία της διάλυσης των όποιων δομών είχαν απομείνει στο υπουργείο Παιδείας για την αντιμετώπιση των οξύτατων προβλημάτων που η εποχή και οι συνθήκες προκαλούν στη μαθητική κοινότητα, έτσι ώστε να δημιουργηθεί ο απαραίτητος χώρος για την επικερδή δραστηριότητα ροκανίσματος κοινοτικών κονδυλίων από τον ιδιωτικό (με τη μορφή ΜΚΟ συνήθως) τομέα.

Εκφασισμός και bullying

Η ενδοσχολική βία αντικατοπτρίζει τη βία που διαχέεται στην κοινωνία, ανάλογα με την εποχή και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Δεν χρειάζεται να είναι κάποιος κοινωνιολόγος και επιμελής παρατηρητής των κοινωνικών φαινομένων για να αντιληφθεί ότι η σημερινή ελληνική κοινωνία ξεχειλίζει από βία. Από τη βία των κυβερνητικών / μνημονιακών αποφάσεων που ανατρέπουν εκ βάθρων ξαφνικά και απρόκλητα τον προγραμματισμό και τις συνθήκες ζωής εκατομμυρίων ανθρώπων. Προφανές και αναμενόμενο είναι ότι η αδυναμία αντίστασης και διατύπωσης απαντήσεων σε αυτήν τη βία δημιουργεί τα περιθώρια για την εμφάνιση σπασμωδικών – φασιστικών – αντιδράσεων. Είναι κανόνας ο εκφοβισμένος και ανίσχυρος να αναζητά κάποιον ακόμη πιο αδύνατο για να εκτονώσει την οργή του και να διασώσει την ύπαρξή του.

Αυτές οι σπασμωδικές – φασιστικές – αντιδράσεις, οι οποίες αρχίζουν να χαρακτηρίζουν την ελληνική κοινωνία, προφανώς διαχέονται και στα σχολεία, πολλαπλασιάζοντας την ένταση του φαινομένου της ενδοσχολικής βίας.

Καθημερινές ιστορίες

«Για τον Δημήτρη η σχολική ζωή υπήρξε μια κόλαση» μας διηγείται ο Γιώργος, φίλος και συμμαθητής του στο Λύκειο.

«Κουτσαίνει κι αυτό από μόνο του είναι αρκετό. Πίσω του σχηματίζεται μια παρέλαση, είτε περπατά στον δρόμο είτε στο σχολείο. Μια παρέλαση ατάκτων διαμορφωμένη από τους συμμαθητές του που υποδύονται τους κουτσούς κοροϊδεύοντας τον Δημήτρη».

«Μια πολύ συνηθισμένη μορφή βίας είναι η σωματική μεταξύ μαθητριών και μαθητών, με σπρωξιές, κλοτσιές και ενίοτε μπουνιές. Επίσης εκφράζονται καθημερινά με κοροϊδίες, ειρωνείες, χλευασμούς, ρατσιστικούς χαρακτηρισμούς που έχουν να κάνουν με την εμφάνιση των συμμαθητών τους, την καταγωγή ή τη σχολική τους επίδοση, τη σωματική τους κατάσταση και τη σεξουαλική τους επιλογή. Ένα ακραίο περιστατικό είναι όταν προσπαθούν 2-3 μαθητές να σύρουν συμμαθητή τους στον κάδο σκουπιδιών. Επιπλέον, είναι καθημερινό φαινόμενο ο εκβιασμός και οι απειλές» σημειώνει η καθηγήτρια του 1ου Γυμνάσιου Αρτέμιδος Βίλμα Μενίκη.

Στο σχολικό συγκρότημα της Γκράβας, όπου φοιτούν 4.500 μαθητές, μια καθηγήτρια διασχίζοντας τον ατελείωτο στεγασμένο διάδρομο έπεσε θύμα επίθεσης με μαχαίρι και ληστείας από μαθητές.

Μια ακόμη συμμορία, αυτή δέκα μελών, διέθετε αρχηγό και υπαρχηγό. Ο αρχηγός ήταν 14 ετών ενώ ο υπαρχηγός 12. Κατά τη διάρκεια της δράσης τους, που έληξε με την οργανωμένη παρέμβαση του Συλλόγου Γονέων και των καθηγητών, σύμφωνα με τον Γ. Χρήστου, καθηγητή ΕΠΑΛ στην Γκράβα, εκφόβιζαν, έκλεβαν μπουφάν, κινητά, μηχανάκια, παρενοχλούσαν σεξουαλικά!!!

«Εδώ ζήσαμε ακραίες καταστάσεις βίας και παραβατικών συμπεριφορών» τονίζει ο Α. Θεολόγου, πρόεδρος του Συλλόγου Γονέων.

«Καθ’ όλη τη διάρκεια του Δημοτικού και στις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου προστάτευα ως μεγαλύτερη την ξαδελφούλα μου, που τη θεωρώ αδελφή μου, καθώς είμαι μοναχοπαίδι. Έβλεπα να την κακοποιούν λεκτικά. “Χοντρή”, “αρκούδα”. Έπεφτε κάτω, κοκκίνιζε και σπάραζε στο κλάμα» σημειώνει η 18χρονη Ελένη.

«Στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση η ενδοσχολική βία είναι παρούσα κυρίως με τη μορφή του εκφοβισμού, της παρενόχλησης και της κοροϊδίας. Αρκετές φορές βέβαια υπερβαίνει το λεκτικό επίπεδο και μετατρέπεται σε φυσική – σωματική βία. Η ενδοσχολική βία συγκροτείται στη βάση της διαφορετικότητας από το κοινώς αποδεκτό πρότυπο. Η διαφορετικότητα περιλαμβάνει σημαντικό εύρος και αναφέρεται σε παιδιά με διαφορετική εθνικότητα, διαφορετικό πολιτισμό αλλά και σε παιδιά με κινητικά προβλήματα, παιδιά παχύσαρκα κ.λπ.» εξηγεί ο Π. Μανιάτης, διδάκτωρ Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης του Παν. Αθηνών και δάσκαλος.

Τι να κάνουμε;

Είναι προφανές ότι, όσο διευρύνεται η φτώχεια, αυξάνεται η κοινωνική βία, η βία στο πολιτικό σύστημα, η βία εντός του σπιτιού, η βία εντός του σχολείου. Προφανές – αν κάποιος επιθυμεί να κοιτάξει προσεκτικά – είναι και το πώς φτάσαμε ώς εδώ: «Η ειρωνεία, η αμφισβήτηση του άλλου, η καχυποψία, η απόρριψη αλλά και η επιβράβευση, η διάχυτη ατμόσφαιρα ανταγωνισμού συνιστούν κι αυτές μορφές βίας. Και μάλιστα διδάσκονται. Είθισται δε να θεωρούνται συστατικά του εκπαιδευτικού συστήματος. Το ανταγωνιστικό πλαίσιο της εκπαίδευσης επιτάσσει την επιβίωση αυτού που λαμβάνει τα εύσημα. Τα εύσημα λοιπόν τα παιδιά φροντίζουν να τα εισπράττουν με διαφορετικούς τρόπους. Η αξία σε κάθε ομάδα, σε κάθε τάξη και παρέα αποδίδεται σε αυτόν που ξεχωρίζει. Και ο ευκολότερος δρόμος γι’ αυτό είναι να μειώσεις τον άλλον» επισημαίνει ο Πέτρος Σαπουντζάκης, δάσκαλος στο 67ο Δημοτικό.

Προφανής, ωστόσο, δεν είναι ακόμη η απάντηση για το πώς, με ποιο σχέδιο και ποια στρατηγική θα «αποδράσουμε» από αυτήν τη θανάσιμη παγίδα στην οποία έχουμε οδηγηθεί ως κοινωνία…

Το Ποντίκι