Τα παιδιά που έχουν δυσκολία να διατηρούν την συγκέντρωση και την προσοχή τους για ένα ικανό διάστημα χρειάζονται μια εναλλακτική αντιμετώπιση απο το στενό και ευρύτερο περιβάλλον. Αυτό σημαίνει ότι οι προσδοκίες αλλά και η τακτική αντιμετώπισης πρέπει να προσαρμόζονται ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες και ιδιοσυγκρασία του παιδιού με ΔΕΠΥ. Το παιδί που αντιμετωπίζει δυσκολίες στην διατήρηση του αυτοελέγχου του και της προσοχής του είναι υπερευαίσθητο και αντιδρά στην κριτική η οποία οδηγεί πολλές φορές στην έκρηξη.
Εκτός απο το οικογενειακό περιβάλλον, που χρειάζεται "εκπαίδευση" στην αποτελεσματική επικοινωνία με το παιδί με ΔΕΠΥ και το σχολικό περιβάλλον είναι απαραίτητο να γνωρίζει τακτικές για την ομαλή λειτουργία στην τάξη. Το παιδί με ΔΕΠΥ είναι ισότιμο μέλος στην διδακτική τάξη και πρέπει να υπάρχουν τρόποι για να μπορεί να ενταχθεί και να πάρει γνώσεις όπως και οι συμμαθητές του.
Αποσπάσματα, που παρουσιάζονται παρακάτω, απο το εγχειρίδιο "Oδηγός για Δασκάλους" (ξεφυλλίστε το σε μορφή βιβλίου) του Σύνδεσμου Στήριξης ΔEΠ-ΔEΠY Κύπρου θα βοηθήσουν τον δάσκαλο να εντάξει εναλλακτικούς τρόπους διδασκαλίας για το παιδί με ΔΕΠΥ αλλά και όλους τους μαθητές.
Σύμφωνα με την τέταρτη έκδοση του Διαγνωστικού Στατιστικού Eγχειριδίου για
Nοητικές Διαταραχές (DSM_IV) του Aμερικανικού Ψυχιατρικού Συνδέσμου (APA)
(1994), η ΔEΠY μπορεί να οριστεί από τη συμπεριφορά που εκδηλώνεται.
Tα άτομα με ΔEΠY εκδηλώνουν συνδυασμούς των ακόλουθων συμπεριφορών:
➤ Δυσκολεύεται να παραμείνει καθισμένος όταν χρειάζεται
➤ Δυσκολεύεται να προσηλωθεί και να περιμένει τη σειρά του
στην εργασία, το παιχνίδι ή ομαδικές δραστηριότητες
➤ Ξεστομίζει απαντήσεις πριν ολοκληρωθούν οι ερωτήσεις
➤ Δεν μπορεί να δώσει προσοχή σε λεπτομέρειες ή κάνει απρόσεκτα λάθη
➤ Δεν φαίνεται να ακούει
➤ Δυσκολεύεται να ακολουθήσει οδηγίες και να οργανώσει την εργασία του
➤ Aφήνει τη μία δραστηριότητα ανολοκλήρωτη μετά την άλλη
➤ Δεν κατορθώνει να δώσει προσοχή σε λεπτομέρειες και ν' αποφύγει τα
λάθη από απροσεξίες
➤ Xάνει πράγματα απαραίτητα για την εργασία ή τη δραστηριότητά του
➤ Δυσκολεύεται ν' ακούσει τους άλλους χωρίς να αποσπαστεί η προσοχή
του ή χωρίς να διακόψει
➤ Παρουσιάζει μεγάλες εναλλαγές στην ψυχολογική διάθεση
➤ Δυσκολεύεται να νιώσει ικανοποίηση
Για να είναι πιο επιτυχής η διεξαγωγή μαθημάτων σε παιδιά με ΔΕΠΥ, οι δάσκαλοι
που είναι αποτελεσματικοί ρωτούν κατά περιόδους τα παιδιά αν κατανοούν την ύλη
που τους παρουσιάζεται. Επιμένουν και βοηθούν τα παιδιά να απαντήσουν σωστά
πριν εξετάσουν άλλους μαθητές και εντοπίζουν ποιοι μαθητές χρειάζονται επιπλέον
υποστήριξη. Οι δάσκαλοι πρέπει να έχουν κατά νου ότι η μετάβαση από ένα
μάθημα ή τάξη σε άλλη είναι ιδιαίτερα δύσκολο για μαθητές με ΔΕΠΥ. Όταν
προετοιμάζονται τα παιδιά αυτά για τις αλλαγές, οι πιθανότητες ν' ανταποκριθούν
και να μην αποσπαστεί η προσοχή τους, είναι καλύτερες.
Η ακόλουθη σειρά στρατηγικών μπορεί να βοηθήσει δασκάλους στη διεξαγωγή επιτυχών μαθημάτων:
➤ Να είστε προβλέψιμοι. Η δομή και η συνοχή είναι πολύ σημαντικά στοιχεία
για τα παιδιά με ΔΕΠΥ, εφόσον πολλά δεν αντιδρούν καλά στην αλλαγή. Λίγοι
κανόνες και περιορισμένες επιλογές είναι το καλύτερο γι' αυτά τα παιδιά. Έχουν
την ανάγκη να κατανοούν πλήρως τι ζητάμε από αυτά και τι επιπτώσεις θα
υπάρξουν αν δεν ανταποκριθούν στις προσδοκίες αυτές.
➤ Eνθαρρύνετε τη συμμετοχή των μαθητών στην τάξη. Δίνετε στους μαθητές
με ΔΕΠΥ προσωπικά, διακριτικά σήματα ώστε να παραμένουν συγκεντρωμένοι
στην εργασία τους, προειδοποιώντας τους ότι θα ρωτηθούν κι εκείνοι άμεσα.
Αποφύγετε να δίνετε προσοχή στις διαφορές που υφίστανται μεταξύ παιδιών με
ΔΕΠΥ και των συμμαθητών τους. Σε κάθε περίπτωση αποφύγετε τη χρήση
σαρκασμού και κριτικής.
➤ Χρησιμοποιείτε οπτικοακουστικό υλικό. Χρησιμοποιείτε ποικιλία οπτικο -
ακουστικών υλικών για να διεξαγωγή ακαδημαϊκών μαθημάτων. Για παράδειγμα,
χρησιμοποιείστε ένα διαφανειοσκόπιο για την παρουσίαση της λύσης ενός
μαθηματικού προβλήματος. Οι μαθητές μπορούν να εργάζονται για την επίλυση
του προβλήματος στα θρανία τους, ενώ εσείς επεξεργάζεστε τις απορίες τους
στην οθόνη.
➤ Ελέγχετε την απόδοση των μαθητών. Ζητήστε από τους μαθητές να
αξιολογήσουν οι ίδιοι το πόσο καλά κατέχουν το μάθημα. Για παράδειγμα,
μπορείτε να ζητήσετε από τους μαθητές να επιδείξουν πώς και γιατί έδωσαν τη
συγκεκριμένη απάντηση σε ένα πρόβλημα ή να περιγράψουν με δικά τους λόγια
πώς ένιωθε ο κεντρικός χαρακτήρας ενός βιβλίου στο τέλος της ιστορίας.
➤ Κάνετε διερευνητικές ερωτήσεις. Δώστε εναύσματα ώστε να απαντηθεί
σωστά η ερώτηση, αφού έχετε αφήσει επαρκή χρόνο στο παιδί να επεξεργαστεί
την απάντηση μιας ερώτησης. Αφήστε να περάσουν τουλάχιστον 15
δευτερόλεπτα πριν δώσετε τη σωστή απάντηση ή ρωτήσετε άλλον μαθητή.
Κάνετε συμπληρωματικές ερωτήσεις που θα δώσουν την ευκαιρία στα παιδιά να
παρουσιάσουν αυτά που γνωρίζουν.
➤ Κάνετε διαρκή αξιολόγηση των μαθητών. Αναγνωρίζετε τους μαθητές που
χρειάζονται επιπλέον υποστήριξη. Παρατηρείτε τους μαθητές για να εντοπίσετε
σημάδια έλλειψης κατανόησης, όπως ονειροπόληση καθώς και οπτικές ή
λεκτικές ενδείξεις απόγνωσης. Δώστε στα παιδιά αυτά, επιπλέον επεξηγήσεις ή
παρακαλέστε έναν άλλο μαθητή να αναλάβει το ρόλο του βοηθού για το
συγκεκριμένο μάθημα.
➤ Βοηθάτε τους μαθητές να διορθώνουν τα λάθη τους. Περιγράψτε πώς οι
μαθητές μπορούν μόνοι να εντοπίζουν και να διορθώνουν τα λάθη τους. Για
παράδειγμα, υπενθυμίστε στους μαθητές ότι πρέπει να ελέγχουν ξανά τους
υπολογισμούς τους στα μαθηματικά προβλήματα και δείξτε τους πώς μπορούν
να κάνουν τον έλεγχο αυτό. Υπενθυμίστε στους μαθητές την ορθογραφία
ιδιαίτερα δύσκολων λέξεων και πώς μπορούν να αποφεύγουν τα εύκολα' λάθη.
➤ Βοηθάτε τους μαθητές να συγκεντρώνονται. Υπενθυμίζετε στους μαθητές να
δουλεύουν και να συγκεντρώνονται στην εργασία που τους έχει ανατεθεί. Για
παράδειγμα, μπορείτε να τους παρέχετε με οδηγίες ή να τους αναθέσετε
συντρόφους εργασίας. Αυτές οι πρακτικές μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε
συγκεκριμένους μαθητές ή και σε ολόκληρη την τάξη.
➤ Eπιπλέον Οδηγίες. Οι δάσκαλοι που είναι αποτελεσματικοί στη διδασκαλία
παιδιών με ΔΕΠΥ τα καθοδηγούν επίσης με επιπλέον οδηγίες:
- Προφορικές οδηγίες. Αφού δώσετε οδηγίες στο σύνολο της τάξης, δώστε
επιπλέον προφορικές οδηγίες στο παιδί με ΔΕΠΥ. Για παράδειγμα, ρωτήστε το
παιδί αν κατάλαβε τις οδηγίες και επαναλάβετέ τις μαζί με τον μαθητή.
- Γραπτές οδηγίες. Δώστε γραπτές οδηγίες. Για παράδειγμα, γράψτε τη σελίδα
μιας άσκησης στον πίνακα και υπενθυμίστε στο παιδί να κοιτάξει τον πίνακα αν
τυχόν ξεχάσει ποια άσκηση πρέπει να κάνει.
➤ Μειώστε την ηχορρύπανση. Παρακολουθείτε τα επίπεδα θορύβου στην τάξη
και επεμβαίνετε όταν χρειάζεται. Αν ο θόρυβος ξεπερνά τα επιτρεπόμενα όρια
για το συγκεκριμένο μάθημα, θυμίστε σε όλους τους μαθητές ή σε συγκεκριμένα
άτομα για τους κανόνες συμπεριφοράς που συμφωνήθηκαν στην αρχή του
μαθήματος.
➤ Μοιράζετε τη δουλειά σε μικρότερα τεμάχια. Αναλύστε την εργασία σε
μικρότερες, λιγότερο σύνθετες ενότητες. Για παράδειγμα, επιτρέψτε στους
μαθητές να ολοκληρώσουν τα πρώτα πέντε προβλήματα μαθηματικών, πριν τους
παρουσιάσετε τα επόμενα πέντε προβλήματα που πρέπει να λύσουν.
➤ Υπογραμμίστε λέξεις-κλειδιά. Δώστε έμφαση σε λέξεις-κλειδιά στις οδηγίες
μιας άσκησης ώστε να βοηθήσετε το παιδί με ΔΕΠΥ να συγκεντρώσει την
προσοχή στις οδηγίες. Προετοιμάστε τις ασκήσεις πριν την έναρξη του
μαθήματος ή υπογραμμίστε τις λέξεις-κλειδιά καθώς διαβάζετε μαζί με τον
μαθητή τις οδηγίες της άσκησης. Ενώ διαβάζετε, δείξτε στα παιδιά πώς να
αναγνωρίζουν και να υπογραμμίζουν μια πρόταση-κλειδί ή πείτε τους να τη
γράψουν σε ένα ξεχωριστό φύλλο χαρτί πριν τους ζητήσετε να κάνουν την
περίληψη ενός μεγάλου κειμένου. Στα μαθηματικά, δείξτε στα παιδιά πώς να
υπογραμμίζουν σημαντικά στοιχεία και τύπους. Στο «η Μαρία έχει δύο μήλα και
ο Γιάννης τρία», υπογραμμίζουμε το «δύο», το «και» και το «τρία».
➤ Εξαλείφετε ή μειώνετε τη συχνότητα των χρονομετρημένων
διαγωνισμάτων. Τα διαγωνίσματα που χρονομετρούνται μπορεί να μην
επιτρέψουν σε παιδιά με ΔΕΠΥ να παρουσιάσουν αυτά που πραγματικά
γνωρίζουν λόγω της ψύχωσή τους σε σχέση με το πέρασμα του χρόνου.
Επιτρέψτε σε μαθητές με ΔΕΠΥ παραπάνω χρόνο για την ολοκλήρωση
διαγωνισμάτων ώστε να μειώσετε το άγχος που τους δημιουργείτε υπό την
πίεση του χρόνου και προσφέρετέ τους κι άλλες ευκαιρίες, μεθόδους και
τρόπους εξέτασης ώστε να επιδείξουν τις πραγματικές τους γνώσεις.
➤ Χρησιμοποιείτε ομαδικές στρατηγικές εκμάθησης. Βάλτε τους μαθητές να
δουλέψουν σε μικρές ομάδες έτσι ώστε να μεγιστοποιηθεί η δική τους
εκμάθησή αλλά και των άλλων. Χρησιμοποιείστε στρατηγικές όπως 'Σκέφτομαι,
δουλεύω σε ζευγάρι και μοιράζομαι' κατά την οποία ο δάσκαλος ζητά από τους
μαθητές να σκεφτούν σε σχέση με ένα θέμα, να το συζητήσουν με το ζευγάρι
τους και να μοιραστούν τις ιδέες τους με την υπόλοιπη ομάδα (Slavin, 2002).
➤ Χρησιμοποιείτε υποστηρικτική τεχνολογία. Όλοι οι μαθητές και ειδικά αυτοί
με ΔΕΠΥ, μπορούν να ωφεληθούν μέσω της χρήσης τεχνολογικών μέσων (όπως
υπολογιστές και οθόνες προβολής διαφανειών) τα οποία κάνουν τη διδασκαλία
πιο ενδιαφέρον και επιτρέπουν στους μαθητές να συμμετέχουν πιο ενεργά.
Στο ενδιαφέρον site της ADD-ADHD Cyprus θα βρείτε και άλλες χρήσιμες πληροφορίες για το σύνδρομο ΔΕΠ-ΔΕΠΥ.
Άσπα Μητρακάκη
Ειδική Παιδαγωγός - Κοινωνική Ανθρωπολόγος
http://dyslexiaathome.blogspot.com/
