Της Ιφιγενειας Διαμαντη
Πρόκειται για την πιο μελετημένη κοινή διαταραχή συμπεριφοράς στα παιδιά παγκοσμίως, είναι γνωστή στον δυτικό κόσμο από τις αρχές του 20ού αιώνα, διατίθεται για την αντιμετώπισή της φαρμακευτική αγωγή από το 1937. Κι όμως, είναι μάλλον άγνωστη στην εγχώρια κοινή γνώμη, ενώ, σύμφωνα με ειδικούς, στην Ελλάδα υποανιχνεύεται και υποδιαγιγνώσκεται.
Η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής – υπερκινητικότητα (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) είναι μια νευροβιολογική διαταραχή συχνή στα παιδιά. Δεν είναι επίκτητη. Αφορά τη δυσκολία ή αδυναμία ρύθμισης της προσοχής, σε αυτό που χρειάζεται, στο πόσο και το πότε χρειάζεται. Δεν πρόκειται για απουσία προσοχής. Αν δεν διαγνωστεί, τα παιδιά γίνονται ενήλικες που την «κουβαλάνε».
Σύμφωνα με μελέτη του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης, που εκπονήθηκε το 2010 σε 603 μαθήτριες και μαθητές δημοτικού μεταξύ 6 και 11 ετών, το 6% διαγνώστηκε με ΔΕΠΥ. Από αυτό το 6%, το 8% ήταν αγόρια και το 3,8% κορίτσια. Η διαταραχή είναι συχνό πρόβλημα, όχι μόνο αυτόνομα, αλλά και ως κατάσταση που συνυπάρχει με άλλα προβλήματα. Ενα παιδί που γεννήθηκε πρόωρα ή με κάποιο γενετικό σύνδρομο μπορεί να έχει και ΔΕΠΥ.
Η αντιμετώπιση περιλαμβάνει κυρίως συμπεριφορική ψυχοθεραπεία και εκπαιδευτικές παρεμβάσεις σε παιδιά και γονείς. Φαρμακευτική αγωγή χρειάζονται περίπου τα μισά παιδιά. Σχετίζεται με την ύπαρξη παραλλαγών στα γονίδια, «κυρίως αυτών που σχετίζονται με τον νευροδιαβιβαστή ντοπαμίνη σε συνδυασμό με περιβαλλοντικές επιδράσεις όπως το κάπνισμα ή το αλκοόλ στην κύηση, αλλά και τοξικές ουσίες του περιβάλλοντος», σύμφωνα με την παιδίατρο Νένη Περβανίδου, υπεύθυνη της Μονάδας Αναπτυξιακής και Συμπεριφορικής Παιδιατρικής της Α΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Παν. Αθηνών στο Παίδων «Αγία Σοφία». Ετερη αρμόδια, είναι η Μονάδα Διαταραχών Υπερκινητικότητας, Προσοχής και Μάθησης του Παίδων «Αγλαΐα Κυριακού» που αξιολογεί παιδιά με ΔΕΠΥ και μαθησιακές δυσκολίες και συνεργάζεται με εκείνη του «Αγία Σοφία». «Οι γονείς μπορούν να απευθυνθούν άμεσα σε μία από τις δύο μονάδες όταν υπάρχουν ανησυχίες. Ο γονιός, ο δάσκαλος και ο παιδίατρος είναι το τρίπτυχο της επιτυχούς πρώιμης αναγνώρισης». Κάποιος πρέπει να απευθυνθεί σε ειδικό αν η υπερκινητικότητα, η ελλειμματική προσοχή κ.λπ. δημιουργούν πρόβλημα στην καθημερινή ζωή του ατόμου. Οι ενδείξεις γίνονται εμφανείς στην ηλικία των τεσσάρων ετών.
Η συννοσηρότητα
Τα ποσοστά στους ενηλίκους είναι ανάλογα με των παιδιών. Σημαντική παράμετρο αποτελεί «η συννοσηρότητα (παράλληλη ύπαρξη) με καταχρήσεις, άγχος, κατάθλιψη, προβλήματα ύπνου, μαθησιακές δυσκολίες. Το 15%-20% των αλκοολικών έχει ΔΕΠΥ ενώ το 50% των ατόμων με ΔΕΠΥ κάνει κατάχρηση κάποιας ουσίας. Υπάρχουν άτομα που κάνουν χρήση κοκαΐνης για να συγκεντρωθούν», εξηγεί η κλινική ψυχολόγος Νιόβη Μιχαλοπούλου. Για να διαγνωστεί στους ενηλίκους, θα πρέπει «να υπάρχουν συμπτώματα από την παιδική ηλικία, να μη μεταβάλλονται σημαντικά κατά περιόδους και να εμφανίζονται σε περισσότερα από ένα πλαίσια. Αίτιο μεταξύ άλλων είναι και η κληρονομικότητα, αφού 1 στους 4 ενηλίκους έχει κάποιον στην οικογένεια με ΔΕΠΥ». Οπότε, η κριτική απέναντι σε συγγενείς και γνωστούς για τον άστατο τρόπο ζωής, την αργοπορία στις σπουδές, την αφηρημάδα, την αδυναμία διαχείρισης των οικονομικών, την έλλειψη αυτοπεποίθησης, τις εκρήξεις θυμού αποτελεί λανθασμένο τρόπο προσέγγισης. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να είναι ενήλικοι με ΔΕΠΥ, που απλώς δεν διαγνώστηκαν ως παιδιά.
Συνήθως αποτελεί ένα είδος «αποκάλυψης» τόσο για τους πάσχοντες όσο και για τον περίγυρό τους η διάγνωση της διαταραχής. «Κάποιοι αναγνώρισαν πιθανούς γνωστούς και φίλους ακούγοντας για τα χαρακτηριστικά της ΔΕΠΥ», εξηγεί η κ. Μιχαλοπούλου, με αφορμή τριήμερο που διοργανώθηκε πρόσφατα για το θέμα, σε συνεργασία με τα American Community Schools και το Deree. Είναι η δεύτερη σχετική εκδήλωση, έπειτα από ανάλογη ημερίδα που είχε διοργανωθεί από το Ιδρυμα Ευγενίδου. Πληροφoρίες στην Ελληνική Εταιρεία Μελέτης της ΔΕΠΥ (www.adhd.gr) και στον σύλλογο ενηλίκων ή γονέων και κηδεμόνων παιδιών με ΔΕΠΥ, ADHD Hellas (www.adhdhellas.org).
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
