KΥΡΙΑΚΟΣ ΒΑΣΙΛΟΜΑΝΩΛΑΚΗΣ

«Καλός είναι ο δάσκαλος που μαθαίνει στον μαθητή πως να μαθαίνει, πως να δημιουργεί, πως να απολαμβάνει τη δημιουργία του, να νοιώθει ικανοποίηση και πως να συν-δημιουργεί σεβόμενος τους προγόνους του και τη Φύση».

Χρίστος Τσολάκης, 1935 – 2012

Η ανάγκη για εκπαίδευση στη δημιουργική φαντασία και στη λύση προβλημάτων είναι επιτακτική για τους μαθητές μας.

Οι συνεχείς πρόσφατες αναμορφώσεις των εξετάσεων της Αγγλικής γλώσσας δείχνουν ότι βαδίζουμε στην κατεύθυνση που λέγεται ‘Μαθαίνω την ξένη γλώσσα μέσω της λύσης προβλημάτων’. Μια τάση που παρουσιάστηκε για πρώτη σε διεθνές συνέδριο της Αγγλικής γλώσσας στην Αθήνα το 2003.

Πρόσφατα το Πανεπιστήμιο Cambridge ανακοίνωσε την αναμόρφωση των εξετάσεων που διενεργεί σε επίπεδο Proficiency και έκανε το αναμενόμενο. Εισήγαγε δηλαδή μια άσκηση λύσης προβλήματος στις προφορικές του εξετάσεις. Ακολούθησε δηλαδή την πρακτική που εισήγαγαν πριν από 2 - 3 χρόνια το Πανεπιστήμιο Michigan και ο εξεταστικός φορέας Pearson Tests of English - για το ίδιο επίπεδο. Παραθέτω αποσπάσματα από την ομιλία μου που έγινε το Σάββατο 25 Αυγούστου στο 30ο Πανελλήνιο Συνέδριο PALSO για την προαγωγή της δημιουργικής σκέψης στα Κέντρα Ξένων Γλωσσών.

Η σχέση δημιουργικότητας – ευφυΐας

Η δημιουργικότητα έχει πολλές εκφάνσεις ανάλογα με το πεδίο, το αντικείμενο σπουδών, την επιστήμη και το επάγγελμά μας. Σημαντικό ρόλο έχουν στοιχεία των ταλέντων του κάθε δημιουργού και το πεδίο στο οποίο καλείται να αναπτύξει τη δημιουργικότητα του. Απαραίτητο στοιχείο επομένως είναι η ανίχνευση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του κάθε μαθητή πριν από κάθε δημιουργική δραστηριότητα – project.

O καθηγητής Howard Gardner (multiple intelligences) πιστεύει ότι η δημιουργικότητα κατακτιέται από άτομα που παίρνουν ρίσκα, δεν φοβούνται την αποτυχία, ελκύονται από το άγνωστο και δεν είναι φιλικά με το παραδοσιακό σύστημα εκπαίδευσης. Αυτό δείχνει ότι η δημιουργικότητα δεν έχει άμεση σχέση με την ευφυΐα όπως την αντιλαμβανόμαστε.

Συμπληρωματικά, ο καθηγητής Mihaly Csikszentmihalyi (Flow) πιστεύει ότι η δημιουργικότητα είναι η συνισταμένη τριών παραμέτρων… του ατόμου (όπως το περιέγραψα), του πεδίου με το οποίο ασχολείται και του πλαισίου, της ομάδας ή του σχολείου (και Κέντρου Ξένων Γλωσσών συμπληρώνω) που οφείλει να καλλιεργεί την ποιότητα και την πρωτοτυπία.

ΔυσκολΙες, αναστολές, φοβΙες

Οι δυσκολίες στην ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης είναι πολλές. Ας αρχίσω με αυτή που είναι εύκολα αντιμετωπίσιμη. Η φαντασία χρειάζεται πρόσφορο περιβάλλον, δεν καλλιεργείται σε λευκές αίθουσες, αλλά γονιμοποιείται σε ένα πλούσιο σε ερεθίσματα περιβάλλον. Την πρόταση αυτή μας παρουσίασε ο πατέρας της Suggestopedia - Μεθόδου

Υπερμάθησης Dr. Georgi Lozanov σε διεθνές συνέδριο το 1992. Το σχολικό περιβάλλον οφείλει να έχει χώρους για δημιουργία και έκθεση της δημιουργικής έκφρασης των μαθητών, η οποία μέχρι τώρα κατά κύριο λόγο περιορίζεται σε εκθέσεις ζωγραφικής.

Αντιμετώπιση

Οι αναστολές κι οι φοβίες των παιδιών μειώνονται με τη σταθερή εφαρμογή μιας σειράς στρατηγικών όπως:

1. Υποστηρίζουμε όλους τους μαθητές ανεξάρτητα φύλου και ταλέντων.

2. Χρησιμοποιούμε θετικό λόγο κι αντίστοιχη γλώσσα σώματος.

3. Ολες οι ιδέες είναι αποδεκτές.

4. Σε δημιουργικά project η ιδέα της μειοψηφίας είναι πιθανόν να είναι η ορθότερη.

5. Εναλλάσσουμε δύσκολες με εύκολες ασκήσεις.

6. Αποφεύγουμε τις συνεχείς συγκρίσεις.

7. Επαινούμε άμεσα την προσπάθεια, ιδιαίτερα την προσήλωση στον στόχο, την επιμονή, και τη συνεργατικότητα.

ΕκπαιδευτικοΙ σκηνοθέτες - Τα εργαλεΙα τους

Ο σύγχρονος εκπαιδευτικός - σκηνοθέτης έχει στη διάθεση πολλαπλάσια εργαλεία για να βοηθήσει την ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης των μαθητών του. Αυτά τα εργαλεία είναι πολλά. Θυμίζω ότι δεν χρειάζεται καμιά προετοιμασία ούτε δαπάνη για την αξιοποίηση αυτών των εργαλείων. Μερικά από αυτά είναι…

Η γλώσσα και οι εντολές που χρησιμοποιεί, η ασυμμετρία, η δημιουργική παύση, το διάλειμμα, το τυχαίο και το αυθόρμητο, η επώαση της νέας ύλης, οι νέες τεχνολογίες κ.α.

Η ομιλία περιελάμβανε πολλές δεκάδες πρακτικά παραδείγματα ανάπτυξης της δημιουργικής σκέψης για εφαρμογή στα Κέντρα Ξένων Γλωσσών.

• Ομιλία του γράφοντος στον Βόλο στο 30ο Συνέδριο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ιδιοκτητών Κέντρων Ξένων Γλωσσών