Λήδα Τσενέ- Επικοινωνιολόγος

Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου

Τα τελευταία χρόνια, σε παγκόσμιο επίπεδο και στη χώρα μας, διενεργείται ένας έντονος διάλογος για την πορεία του εκπαιδευτικού συστήματος. Ανταποκρίνεται στις ανάγκες της εποχής και της νέας ψηφιακής πλέον γενιάς; Προσαρμόζεται στις κοινωνικές και πολιτιστικές αλλαγές ή παραμένει στάσιμο; Πόσο κρίσιμη είναι σήμερα η επανεξέταση και η χάραξη νέων πολιτικών στην εκπαίδευση με στόχο την κατάρτιση μιας νέας εκπαιδευτικής εμπειρίας βασισμένης στις αρχές της καινοτομίας και της δημιουργικότητας;

Η ένταξη των comics στην εκπαιδευτική ή καλύτερα στη μαθησιακή διαδικασία μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη και καλλιέργεια ερεθισμάτων για την αναζήτηση γνώσης, τόσο για θέματα που σχετίζονται άμεσα με τη σχολική εκπαίδευση, όσο κυρίως για θέματα που αφορούν στην ευρύτερη κατανόηση και κοινωνική συμπεριφορά.

«Έμαθα ανάγνωση πριν πάω σχολείο, γιατί ήθελα να διαβάζω μόνος μου τα comic strips στις εφημερίδες και να μαθαίνω τι γίνεται παρακάτω, χωρίς να χρειάζεται να περιμένω τον πατέρα μου να μου διαβάσει τη συνέχεια», δηλώνει ο Jeff Smith, δημιουργός του δημοφιλούς comic Bone.

Σήμερα, οι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων σχεδιάζουν και υλοποιούν νέους τρόπους διδασκαλίας μέσα από τα comics αντιλαμβανόμενοι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αυτού του αφηγηματικού Μέσου. Ποια είναι όμως τα στοιχεία εκείνα που καταστούν τα comics αποτελεσματικά εκπαιδευτικά εργαλεία; Σε έρευνα που διεξήχθη από τον Hutchinson μόλις το 1949, το 79% των καθηγητών υποστήριξαν ότι τα comics αποτελούν ισχυρό κίνητρο για μάθηση, ενώ επίσης το 79% είπαν ότι αύξησαν την ατομική συμμετοχή. Παράλληλα, τα comics ενδεχομένως να παρουσιάζουν ένα πλεονέκτημα συγκριτικά με άλλες διδακτικές μεθόδους, αφού βασίζονται κυρίων στη δύναμη της εικόνας. Σύμφωνα με τον Versaci «δημιουργούν ένα ανθρώπινο πρόσωπο για κάθε θέμα», με αποτέλεσμα να το καθιστούν πιο προσιτό.

Η δυναμική της γλώσσας των comics (συνδυασμός λόγου και εικόνας, ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αφήγησης, δύναμη της εικόνας) μπορεί να αποτελέσει ένα ουσιαστικό κίνητρο και ταυτόχρονα ένα ολοκληρωμένο εκπαιδευτικό εργαλείο που θα αντικαταστήσει το «πρέπει να διαβάσω, να ψάξω, να μάθω» των μαθητών με το «θέλω να διαβάσω, να ψάξω, να μάθω».

Η αποκωδικοποίηση των μηχανισμών του, η δυνατότητα συμμετοχής και παρέμβασης κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης, το σπάσιμο των όποιων πολιτιστικών και γλωσσικών διαφορών (μέσα από τη δύναμη της εικόνας), η προσέγγιση «δύσκολων» θεμάτων (ρατσισμός, πόλεμος, μετανάστευση κλπ), η ανάπτυξη της κριτικής και συνθετικής σκέψης, η εισαγωγή της δημιουργικότητας στις σχολικές τάξεις, η άντληση πλούτου πληροφοριών και κυρίως η παρακίνηση για εμπλουτισμό αυτών των πληροφοριών αποτελούν μερικά από τα στοιχεία που μπορούν να προφέρουν τα comics στο σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα.

Η πρακτική εφαρμογή επιβεβαιώνει τα παραπάνω. Το Comic Book Projectαποτελεί ένα από τα καλύτερα παραδείγματα. Το Center for Educational Pathways σε συνεργασία με την εκδοτική εταιρεία Dark Horse Comics δημιούργησαν μια μαθησιακή πλατφόρμα βασισμένη στα comics καλώντας τα παιδιά να γράψουν, να ζωγραφίσουν ακόμα και να εκδώσουν τις δικές τους ιστορίες. Όπως αναφέρουν οι υπεύθυνοι της πρωτοβουλίας, «Το Comic Book Project βάζει τα παιδιά στο ρόλο του δημιουργού, από το να αντιμετωπίζει ως απλούς αποδέκτες της πληροφορίας. Τα παιδιά γράφουν και ζωγραφίζουν για τις δικές τους εμπειρίες και ενδιαφέροντα και με αυτό τον τρόπο έρχονται πιο κοντά στη μαθησιακή διαδικασία, ενώ παράλληλα βρίσκουν κίνητρο για να επιτύχουν στο σχολείο, μετά το σχολείο, στη ζωή».

«Έμαθα ανάγνωση πριν πάω σχολείο, γιατί ήθελα να διαβάζω μόνος μου τα comic strips στις εφημερίδες και να μαθαίνω τι γίνεται παρακάτω, χωρίς να χρειάζεται να περιμένω τον πατέρα μου να μου διαβάσει τη συνέχεια», δηλώνει ο Jeff Smith, δημιουργός του δημοφιλούς comic Bone .

Σήμερα, οι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων σχεδιάζουν και υλοποιούν νέους τρόπους διδασκαλίας μέσα από τα comics αντιλαμβανόμενοι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αυτού του αφηγηματικού Μέσου. Ποια είναι όμως τα στοιχεία εκείνα που καταστούν τα comics αποτελεσματικά εκπαιδευτικά εργαλεία; Σε έρευνα που διεξήχθη από τον Hutchinson μόλις το 1949, το 79% των καθηγητών υποστήριξαν ότι τα comics αποτελούν ισχυρό κίνητρο για μάθηση, ενώ επίσης το 79% είπαν ότι αύξησαν την ατομική συμμετοχή . Παράλληλα, τα comics ενδεχομένως να παρουσιάζουν ένα πλεονέκτημα συγκριτικά με άλλες διδακτικές μεθόδους, αφού βασίζονται κυρίων στη δύναμη της εικόνας. Σύμφωνα με τον Versaci «δημιουργούν ένα ανθρώπινο πρόσωπο για κάθε θέμα» , με αποτέλεσμα να το καθιστούν πιο προσιτό.

Η δυναμική της γλώσσας των comics (συνδυασμός λόγου και εικόνας, ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αφήγησης, δύναμη της εικόνας) μπορεί να αποτελέσει ένα ουσιαστικό κίνητρο και ταυτόχρονα ένα ολοκληρωμένο εκπαιδευτικό εργαλείο που θα αντικαταστήσει το «πρέπει να διαβάσω, να ψάξω, να μάθω» των μαθητών με το «θέλω να διαβάσω, να ψάξω, να μάθω».

Η αποκωδικοποίηση των μηχανισμών του, η δυνατότητα συμμετοχής και παρέμβασης κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης, το σπάσιμο των όποιων πολιτιστικών και γλωσσικών διαφορών (μέσα από τη δύναμη της εικόνας), η προσέγγιση «δύσκολων» θεμάτων (ρατσισμός, πόλεμος, μετανάστευση κλπ), η ανάπτυξη της κριτικής και συνθετικής σκέψης, η εισαγωγή της δημιουργικότητας στις σχολικές τάξεις, η άντληση πλούτου πληροφοριών και κυρίως η παρακίνηση για εμπλουτισμό αυτών των πληροφοριών αποτελούν μερικά από τα στοιχεία που μπορούν να προφέρουν τα comics στο σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα.

Η πρακτική εφαρμογή επιβεβαιώνει τα παραπάνω. Το Comic Book Project αποτελεί ένα από τα καλύτερα παραδείγματα. Το Center for Educational Pathways σε συνεργασία με την εκδοτική εταιρεία Dark Horse Comics δημιούργησαν μια μαθησιακή πλατφόρμα βασισμένη στα comics καλώντας τα παιδιά να γράψουν, να ζωγραφίσουν ακόμα και να εκδώσουν τις δικές τους ιστορίες. Όπως αναφέρουν οι υπεύθυνοι της πρωτοβουλίας, «Το Comic Book Project βάζει τα παιδιά στο ρόλο του δημιουργού, από το να αντιμετωπίζει ως απλούς αποδέκτες της πληροφορίας. Τα παιδιά γράφουν και ζωγραφίζουν για τις δικές τους εμπειρίες και ενδιαφέροντα και με αυτό τον τρόπο έρχονται πιο κοντά στη μαθησιακή διαδικασία, ενώ παράλληλα βρίσκουν κίνητρο για να επιτύχουν στο σχολείο, μετά το σχολείο, στη ζωή».

Σε αυτό το σημείο, εύλογα θα προκύψει το ερώτημα, πώς ακριβώς μπορούν να ενταχθούν τα comics στην εκπαιδευτική διαδικασία; Πώς μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν οι δάσκαλοι προκειμένου να εμπνεύσουν στους μαθητές τους αίσθημα περιέργειας και εξερεύνησης; Τα comics μπορούν να αποτελέσουν ένα είδος υπερσυνδέσμου (link) που αφενός θα συνδέσει τη γνώση με πιο άμεσα ενδιαφέροντα των μαθητών χρησιμοποιώντας έναν πιο οικείο τρόπο για αυτούς (εικόνες και λέξεις) και αφετέρου θα τους στρέψει το βλέμμα προς θέματα που οι ίδιοι θα θέλουν πλέον να αναζητήσουν.

Ας πάρουμε για παράδειγμα το Maus του ArtSpiegelman. Ο Spiegelman χρησιμοποιώντας την αλληγορία (οι Εβραίοι ποντίκια, οι Γερμανοί γάτες) αφηγείται με απόλυτη νηφαλιότητα μια προσωπική ιστορία- την ιστορία του πατέρα του, διασωθέντα από στρατόπεδο συγκέντρωσης- η οποία κλείνει μέσα της όλα τα ιστορικά γεγονότα, αλλά και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής. Πόσο πιο εύκολο είναι για μια τάξη να κατανοήσει το μέγεθος και τις συνέπειες αυτού του ιστορικού γεγονότος και παράλληλα να δημιουργηθούν τα ερεθίσματα για επιπλέον διερεύνηση ιστορικών και άλλων στοιχείων; Το ίδιο και με το Logicomix των Α. Δοξιάδη και Α. Παπαδάτου. Πόσο πιο εύκολο είναι για μια τάξη να μάθει και στη συνέχεια να αναζητήσει πληροφορίες για μεγάλους μαθηματικούς; Το ίδιο και με το Photographer του EmmanuelGuibert. Πόσο πιο εύκολο είναι για μια τάξη να μάθει και να αντιληφθεί την αξία των ανθρώπινων δικαιωμάτων, διαβάζοντας ένα comic που περιγράφει μια αποστολή των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Αφγανιστάν το 1986; Το ίδιο και με τόσα άλλα comics.

Αρκετοί είναι εκείνοι που μένουν μόνο στο προφανές και επιφανειακό αποτέλεσμα της χρήσης των comics μέσα στην τάξη. Αναμφισβήτητα, η «εικονογράφηση» της διδακτέας ύλης και η δημιουργία υλικού πιο «φιλικού» στα μάτια των μαθητών είναι από μόνη της ένα σημαντικό στοιχείο. Όμως δεν αρκεί αυτό. Σημασία δεν έχει η προσφορά του ίδιου μοντέλου ελαφρώς ανανεωμένου, αλλά η ουσιαστική αλλαγή του. Δεν προτείνουμε λοιπόν τα comics ως «διακοσμητικό στοιχείο» των διδακτικών εγχειριδίων, αλλά ως μια ουσιαστική καινοτομία που θα συμβάλει στην ενθάρρυνση της αναζήτησης της γνώσης

http://ypatiaedu.blogspot.gr