1. Εισαγωγή

Είναι πραγματικότητα ότι οι υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης (SNS) υιοθετούνται ολοένα και περισσότερο από διάφορους χρήστες, η πλειοψηφία των οποίων είναι μαθητές.

Οι τελευταίοι μάλιστα αφιερώνουν πολύ χρόνο σε δραστηριότητες στο διαδίκτυο και στα κοινωνικά δίκτυα όπως για παράδειγμα το facebook, τα οποία πλέον έχουν γίνει ένα αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς τους.

Το γεγονός αυτό όχι μόνο δεν πρέπει να το παραβλέψουμε, αλλά θα πρέπει να το θεωρήσουμε και ως έναν από τους βασικότερους λόγους που θα μπορούσαν οι σελίδες κοινωνικής δικτύωσης να χρησιμοποιηθούν στην παιδαγωγική διαδικασία και να πάρουν εκπαιδευτικές επεκτάσεις. Τα διαδικτυακά κοινωνικά δίκτυα μπορούν να παρέχουν πολλά υποσχόμενους επίσημους και ανεπίσημους τρόπους μάθησης συμπληρωματικούς της σχολικής εμπειρίας. Έρευνες, μερικές από τις οποίες θα παρουσιάσουμε και σε αυτό το κεφάλαιο, έχουν δείξει ότι τα εργαλεία κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να υποστηρίζουν τις παιδαγωγικές δραστηριότητες και αυτό γιατί συντελούν στην αλληλεπίδραση, στην συνεργασία, στην ενεργή συμμετοχή, στο διαμοιρασμό πόρων και πληροφοριών καθώς επίσης και στην ανάπτυξη κριτικής σκέψης.

Η κοινότητα των εκπαιδευτικών απέναντι στη νέα αυτή πραγματικότητα, φαίνεται να είναι αμήχανη και με ποικίλες απόψεις. Μερικοί το θεωρούν ως μια φυσική εξέλιξη στην τρέχουσα πρακτική της διδασκαλίας τους, κάποιοι είναι απρόθυμοι να αλλάξουν γιατί αισθάνονται πίεση μέσα στον οργανισμό που βρίσκονται ενώ άλλοι ενδιαφέρονται για τις νέες τεχνολογίες αλλά δεν ξέρουν πώς να ξεκινήσουν. Η εμπλοκή όμως των μαθητών στα διαδικτυακά κοινωνικά δίκτυα καθιστά σαφές ότι οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να δουν τα οφέλη της χρήσης τους και να κατανοήσουν τους λόγους που χρειάζεται μια τέτοια αλλαγή. Εν συνεχεία θα απαιτηθούν σημαντικές πρωτοβουλίες από μέρους τους, ώστε να γίνει δυνατή η αξιοποίηση στη μαθησιακή διαδικασία των εργαλείων που προσφέρονται και γιατί όχι, να προταθούν από ερευνητές, εκπαιδευτικούς και μαθητές, καινοτόμες θεωρίες μάθησης και διδασκαλίας.

2. Τί είναι Κοινωνικό Δίκτυο;

2.1 Ορισμός Κοινωνικού Δικτύου

Τα κοινωνικά δίκτυα είναι διαδικτυακές υπηρεσίες που στην ουσία αποτελούν «προσωπικούς χώρους» για επικοινωνία και διαμοιρασμό περιεχομένου. Χαρακτηρίζονται από ευκολία στη χρήση, από γρήγορη προσαρμογή στις αλλαγές της καθημερινής ζωής, διευκολύνουν τη δημιουργία αυθόρμητων σχέσεων, και διευρύνουν την αλληλεπίδραση και την επικοινωνία σύμφωνα με τους (Ajjan & Hartshorne, 2008;).

Οι χρήστες αυτών των δικτύων, μπορούν να δημιουργούν ένα δημόσιο ή ημι-δημόσιο προφίλ σε ένα συγκεκριμένο σύστημα και να το καθιστούν ορατό στον κόσμο του διαδικτύου. Στο προφίλ περιγράφουν προσωπικές πληροφορίες, ενδιαφέροντα, παρέχουν φωτογραφίες κλπ. Με απλά λόγια, ο επιτρέπουν σε κάποιον να δει την προσωπική τους ατζέντα και να αλληλεπιδράσει άμεσα με τα στοιχεία που περιέχει.

Μια άλλη βασική δυνατότητα των κοινωνικών δικτύων είναι ότι επιτρέπονται συνδέσεις οι οποίες δίνουν στους χρήστες τη δυνατότητα να συνάπτουν «διαδικτυακή σχέση». Έτσι δημιουργούνται από ένα χρήστη, λίστες άλλων χρηστών με τους οποίους μοιράζεται μια σύνδεση (λίστα φίλων- friendslist). Ανάλογα με τον τύπο του δικτύου, εφαρμόζονται διαφορετικές πολιτικές σχετικά με τη σύναψη σχέσεων μεταξύ των χρηστών. Δηλαδή, δύο χρήστες μπορούν είτε να συνάψουν ένα σύνδεσμο διπλής κατεύθυνσης «Friends» (απαιτείται συναίνεση και από τους δυο) είτε ένα σύνδεσμο μονής κατεύθυνσης «Follower», «Fan» ( ο ένας μπορεί να ακολουθήσει τον άλλο, χωρίς να είναι απαραίτητο να συμβεί και το αντίστροφο).

Επιπροσθέτως, θα ήταν σημαντικό να τονιστεί ότι οι χρήστες μπορούν να έχουν πρόσβαση στη λίστες των φίλων, να βλέπουν και να πλοηγούνται στη λίστα των συνδέσμων τους και των δραστηριοτήτων που δημοσιεύουν και ακόμη να αφήνουν δημόσια μηνύματα στο προφίλ τους. Ταυτόχρονα παρέχεται και μηχανισμός ιδιωτικής επικοινωνίας συνήθως με μορφή μηνυμάτων, παραπλήσια αυτής του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.

Παράλληλα με τα αυτά που αναφέρθηκαν παραπάνω, παρέχονται στους χρήστες κάποιες άλλες χρήσιμες υπηρεσίες όπως ο διαμοιρασμός περιεχομένου (φωτογραφιών, video, ανακοινώσεων), η δημιουργία συζητήσεων, η δημιουργία ομάδων, η παροχή ιστολογίων, η χρήση σύγχρονης επικοινωνίας, η πρόσβαση μέσω κινητού κ.α.

Τα περισσότερα δίκτυα υποστηρίζουν τη δημιουργία και επέκταση προϋπαρχόντων δικτύων φιλίας. Υπάρχουν δίκτυα που εστιάζονται στο να βοηθήσουν τα άτομα να βρουν αγνώστους με τους οποίους μοιράζονται ενδιαφέροντα, πολιτικές πεποιθήσεις ή χόμπι. Κάποια δίκτυα προσπαθούν να διαφοροποιηθούν βάσει γλώσσας, θρησκείας, εθνότητας, ενώ άλλα δίκτυα διαφοροποιούνται σε σχέση με τις υπηρεσίες που παρέχουν, π.χ. διαμοιρασμός φωτογραφιών, βίντεο κτλ.

2.2 Παραδείγματα Κοινωνικών Δικτύων με Εκπαιδευτικούς Προσανατολισμούς

Στην παγκόσμια εκπαιδευτική κοινότητα αλλά και στην ελληνική έχουν γίνει αξιόλογες προσπάθειες εκπαιδευτικής αξιοποίησης των εργαλείων που προσφέρονται από τα κοινωνικά δίκτυα.

Το Πανεπιστήμιο του Stanford έχει δημιουργήσει τη δική του σελίδα στο Facebook (http://www.facebook.com/stanford), η οποία ενημερώνεται καθημερινά με υλικό σχετικά με δραστηριότητες του πανεπιστημίου, ανακοινώσεις, φωτογραφίες και βίντεο. Είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι στη σελίδα αυτή ενεργός είναι ο ρόλος και των φοιτητών και των καθηγητών.

Ένα ακόμα πολύ ενδιαφέρον SNS είναι το “Classroom 2.0” (http://www.classroom20.com/) το οποίο αφορά κυρίως την αξιοποίηση Web 2.0 τεχνολογιών και μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην εκπαίδευση. Μέσα από το συγκεκριμένο κοινωνικό δίκτυο, εκπαιδευτικοί και μη, συζητάνε και ανταλλάσουν πληροφορίες σχετικά με την αξιοποίηση των SNS στην εκπαίδευση ενώ παράλληλα υπάρχει ένα πλούσιο πολυμεσικό υλικό, όπως φωτογραφίες και βίντεο τα οποία συντελούν ώστε να δοθεί στους χρήστες, και κυρίως στους εκπαιδευτικούς, μία πλήρης εικόνα για το πώς μπορούν να αξιοποιηθούν οι web 2.0 τεχνολογίες στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Υπάρχουν όμως παραδείγματα SNSs και στην ελληνική εκπαιδευτική κοινότητα. Η “Logo στην Εκπαίδευση” (http://logogreekworld.ning.com/) είναι μία κοινότητα πρακτικής και μάθησης με σκοπό τη συνεργασία και την ανταλλαγή απόψεων σε θέματα που αφορούν στην παιδαγωγική αξιοποίηση Logo-like περιβαλλόντων σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Στόχος της είναι η λειτουργία του δικτύου ως βήμα διαλόγου και αλληλοϋποστήριξης της εκπαιδευτικής κοινότητας στην προσπάθεια αναβάθμισης της διδακτικής-μαθησιακής διαδικασίας. Παρόμοια με αυτή τη σελίδα είναι και η “Εκπαιδευτικές Κοινότητες και Ιστολόγια” (http://blogs.sch.gr/) στην οποία ενθαρρύνεται παράλληλα και η δημιουργία ιστολογίων από καθηγητές και εκπαιδευτικούς φορείς

3. Ιστορικά στοιχεία

Το Facebook, αν και αυτή τη στιγμή είναι μία από τις πιο δημοφιλείς σελίδες κοινωνικής δικτύωσης που υπάρχουν, δεν είναι και το πρώτο που εμφανίστηκε.

Η ιστορία των κοινωνικών δικτύων ξεκινάει από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 όπου τα πρώτα κοινωνικά δίκτυα κάνουν την εμφάνισή τους. Ξεκίνησαν με τη μορφή γενικών κοινοτήτων και μερικά παραδείγματα αυτών είναι το “The WELL” (1985), το “Theglobe.com” (1994), GeoCities (1994) και το “Tripod.com” (1995). Στην ουσία αυτό που προσπάθησαν να κάνουν οι κοινότητες αυτές ήταν να φέρουν κοντά τους χρήστες, να μοιραστούν προσωπικές πληροφορίες και ιδέες μέσω εργαλείων και προσωπικών δημοσιεύσεων. Ουσιαστικά αποτελούσαν προγόνους των ιστολογίων.

Από το 1997 έως 2001, ένας αριθμός από εργαλεία δημιουργίας κοινοτήτων με συνδυασμό δημιουργίας προφίλ και δημόσιας λίστας φίλων επέτρεπαν στους χρήστες να δημιουργούν προσωπικά, επαγγελματικά και αισθηματικά προφίλ και να δημιουργούν φίλους χωρίς να απαιτείται η έγκριση της σύνδεσης. Παραδείγματα αυτών είναι το “AsianAvenue.com”, το “blackplanet.com ” και το ”MiGente.com”.

Η νέα γενιά κοινωνικών δικτύων εμφανίστηκε το 2001 με το Ryze.com που είχε σκοπό να βοηθήσει τα άτομα να αξιοποιούν τα επιχειρηματικά τους δίκτυα το οποίο ποτέ δεν απέκτησε μεγάλη δημοσιότητα, ενώ από το 2003, αναπτύχθηκαν πολλές νέες υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης και εμφανίστηκε ο όρος YASNS: «Yet Another Social Networking Service». Χαρακτηριστικά μπορούμε να αναφέρουμε τα δίκτυα LinkedIn, Visible Path, and Xing τα οποία αποτάθηκαν στον επιχειρηματικό κόσμο, ενώ κάποια άλλα όπως τα: Dogster (φιλίες μεταξύ ατόμων βάσει ενδιαφέροντος για τους σκύλους), Care2 (συναντήσεις ακτιβιστών), Couchsurfing (συνδέσεις ταξιδιωτών), MyChurch (σύνδεση χριστιανικών εκκλησιών και των μελών τους) αποτέλεσαν προσπάθειες για δημιουργία κοινοτήτων κοινών ενδιαφερόντων.

Καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι αποκτούσαν πρόσβαση και ταχύτερες συνδέσεις στο διαδίκτυο με ταυτόχρονη μείωση του κόστους, κοινωνικά δίκτυα όπως το MySpace, ή το HiFive, άρχισαν να προσελκύουν το παγκόσμιο ενδιαφέρον και να γίνονται δημοφιλή και ευρέως γνωστά και αναγνωρίσιμα. Το γεγονός αυτό αύξησε σημαντικά τον όγκο του περιεχομένου που δημιουργούνταν από τους χρήστες και γινόταν διαθέσιμο στο διαδίκτυο και σαν αποτέλεσμα οι ιστοσελίδες που παρείχαν πλατφόρμες για τη δημοσίευση φωτογραφιών (Flickr.com), video (YouTube.com) ή μουσικής (Last.FM), καθώς και υπηρεσίες instant messaging, συζητήσεων, ιστολογίων, άρχισαν και αυτές να αποκτούν χαρακτηριστικά SNS.

Το Facebook ξεκίνησε στις αρχές του 2004 ως ένα κοινωνικό δίκτυο μόνο για το φοιτητές του Harvard. Ο χρήστης για να εισαχθεί έπρεπε να είχε email της μορφής harvard.edu. Καθώς το Facebook άρχισε να υποστηρίζει άλλες σχολές, απαιτούσε αντίστοιχες διευθύνσεις email. Το χαρακτηριστικό αυτό κράτησε αρχικά τον ιστοχώρο σχετικά κλειστό και δημιούργησε την εντύπωση μιας κλειστής, φιλικής και προνομιακής κοινότητας. Από το Σεπτέμβριο του 2005, άρχισε να ανοίγει στο κοινό. Αυτό όμως δε σήμαινε ότι ένας νέος χρήστης μπορούσε εύκολα να αποκτήσει πρόσβαση σε υπάρχοντα δίκτυα χρηστών. Σε αντίθεση με τα άλλα δίκτυα, το προφίλ των χρηστών του Facebook δεν είναι δημόσιο και κάποιος μπορεί να δει περισσότερα στοιχεία μόνο εφόσον εγκριθεί η σύνδεση και από τους δυο.

H ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ ΕΔΩ

ΟΛΗ Η ΜΕΛΕΤΗ ΕΔΩ

inital.gr