Έρευνα σε παιδιά που μεγαλώνουν σε ένα πλαίσιο με δύο γλώσσες αναδεικνύει πλεονεκτήματα έναντι παιδιών που μεγαλώνουν σε ένα πλαίσιο με μία γλώσσα όχι μόνο σε αυξημένη εστίαση της προσοχής όσο και στη σκέψη. Τα ευρήματα σχετίζονται με τα δίκτυα δραστηριότητας του προμετωπιαίου φλοιού του εγκεφάλου, που κατευθύνουν τα υψηλότερα επίπεδα σκέψης και συνειδητότητας.

Σε σύγκριση με τα μονόγλωσσα, τα δίγλωσσα παιδιά που εξετάστηκαν, τα οποία είχαν πέντε έως δέκα χρόνια έκθεσης σε δίγλωσσο περιβάλλον, παρουσίασαν υψηλότερες βαθμολογίες στη γνωστική ικανότητα στα τεστ και είχαν καλύτερη εστίαση προσοχής, επιλογή αποφάσεων, κριτική ικανότητα, αντίσταση στην απόσπαση προσοχής και ανταπόκριση στην ανατροφοδότηση. Η σχετική νευροαπεικόνιση (από τη σάρωση fMRI) σε αυτά τα παιδιά αποκάλυψε μεγαλύτερη δραστηριότητα στο δίκτυο του προμετωπιαίου φλοιού που οδηγούσε σε αυτό καθώς και σε άλλες εκτελεστικές λειτουργίες, (Bialystok, 2009, Kaushanskaya & Marian, 2007).

Η αυξημένη αυτή ενεργοποίηση των εκτελεστικών λειτουργιών, στους εγκεφάλους των παιδιών που βρίσκονταν σε δίγλωσσα πλαίσια, εκτείνεται πέρα από τη πρόσληψη και προαγωγή της μετάφρασης της γλώσσας. Οι ισχυρές επιπτώσεις της νέας έρευνας αφορούν την δυναμική του εγκεφάλου, ενισχύοντας την αυξανόμενη δημιουργία δίγλωσσων πλαισίων. Τα δίκτυα που εμφανίζονται πιο ενεργά στους εγκεφάλους των δίγλωσσων παιδιών έχουν να κάνουν με τις εκτελεστικές λειτουργίες. Πρόκειται για έναν αστερισμό γνωστικών ικανοτήτων που υποστηρίζουν τη συμπεριφορά προσανατολισμένη στους στόχους και περιλαμβάνει την κατεύθυνση της προσεκτικής εστίασης, την ιεράρχηση, τον προγραμματισμό, τον αυτοέλεγχο, τον ανασταλτικό έλεγχο, την κριτική ικανότητα, την εργασιακή μνήμη (τη διατήρηση και χρήση των πληροφοριών) και την ανάλυση.

Δεν είναι κατά τους πρώτους μήνες ή ακόμη και τα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού κατά τα οποία ο εγκέφαλος υφίσταται τις μεγαλύτερες αλλαγές του όσον αφορά τη γνωστική λειτουργία. Αυτά τα νευρωνικά δίκτυα των εκτελεστικών λειτουργιών αποτελούν τις τελευταίες περιοχές του εγκεφάλου που «ωριμάζουν» και όπως φαίνεται γίνονται ισχυρότερα και πιο αποτελεσματικά

Οι εκτελεστικές λειτουργίες, όπως η επιλεκτική εστίαση προσοχής και η ικανότητα να αποκλείεται η απόσπαση της προσοχής, στην παιδική ηλικία έχουν κατά κανόνα αναπτυχθεί ελάχιστα. Αυτές οι λειτουργίες γίνονται σταδιακά πιο ισχυρές καθ ‘όλη τη διάρκεια των χρόνων ωρίμανσης του προμετωπιαίου φλοιού μέχρι τα μέσα της εικοσαετίας. Σε ότι αφορά τις εκτελεστικές λειτουργίες η έρευνα για το «δίγλωσσο εγκέφαλο» είναι ιδιαίτερα συναρπαστική.

Τί συμβαίνει στην περίπτωση μιας δίγλωσσης ανατροφής με μια γλώσσα που ομιλείται στο σπίτι, που δεν είναι όμως η ίδια με την κυρίαρχη γλώσσα της χώρας

Οι ερμηνείες των ερευνητών, όπως της Ellen Bialystok, η οποία συνέκρινε τις απαντήσεις των 6 ετών παιδιών από δίγλωσσα και μονόγλωσσα σπίτια, υποδεικνύουν ότι ο δίγλωσσος εγκέφαλος ασχολείται ιδιαίτερα με την γνωστική πρόκληση της αξιολόγησης μεταξύ των δύο συναγωνιζόμενων γλωσσικών συστημάτων. Αυτό απαιτεί την επιλεκτική προσοχή της εκτελεστικής λειτουργίας, εστιάζοντας τη προσοχή στη γλώσσα που χρησιμοποιείται ενώ παράλληλα σκόπιμα αναστέλλεται η δραστηριότητα του συναγωνιζόμενου γλωσσικού συστήματος.

Όταν οι δίγλωσσοι εγκέφαλοι αξιολογούν τη γλώσσα, τα δίκτυα ελέγχου και αποθήκευσης και των δύο γλωσσών είναι ενεργά και διαθέσιμα. Αυτή η συνεχής επεξεργασία, που φαίνεται στιγμιαία, δεν είναι αντανακλαστική ή ασυνείδητη. Απαιτεί μια σκόπιμη εστίαση της προσοχής σε συγκεκριμένο ερέθισμα και την συγκράτηση της εστίασης από ένα παράλληλο ερέθισμα που αποσπά την προσοχή για να αναλύσει τη γλώσσα που χρησιμοποιείται. Οι εγκέφαλοί τους πρέπει να αξιολογήσουν και να καθορίσουν όχι μόνο το νόημα των λέξεων, αλλά και ποιά μοτίβα δομής προτάσεων και γραμματικής εφαρμόζονται και να αναγνωρίσουν τις αποχρώσεις της προφοράς, που είναι μοναδικά βάσει τη γλώσσα της εστίασης.

H Bialystok περιγράφει αυτήν την έντονη δραστηριότητα σαν μια πρόωρη άσκηση των εκτελεστικών λειτουργιών στους δίγλωσσους που δουλεύουν για να αποκρυπτογραφήσουν αυτούς τους πολλαπλούς κωδικούς σε κάθε γλώσσα. Αυτά τα δίκτυα ελέγχου κάνουν επιλογές, όπως ποια κυκλώματα μνήμης είναι σωστό να ενεργοποιηθούν για τη γλώσσα και από ποια μπορούν να επιλέξουν τη σωστή λέξη, το συντακτικό και την προφορά. Αυτές οι εκτελεστικές λειτουργίες συντονίζουν ταυτόχρονα την αξιολόγηση του περιεχομένου των μηνυμάτων και την άμεση ανταπόκριση στις πληροφορίες.

Μία από τις σημαντικότερες επιπτώσεις της δίγλωσσης έρευνας είναι η αναγνώριση ότι οι εκτελεστικές λειτουργίες, ακόμη και των πολύ μικρών παιδιών φαίνονται να ανταποκρίνονται στις ασκήσεις που τις ενδυναμώνει για μια μελλοντική χρήση. Ένα παράδειγμα έρευνας είναι οι υψηλότερες βαθμολογίες αυτών των παιδιών σε γνωστικές δοκιμασίες.

Γονείς και διγλωσσία

Η έρευνα υποστηρίζει την ενθάρρυνση των γονέων να διατηρούν τη χρήση της μητρικής τους γλώσσας στο σπίτι, αλλά πολύ συχνά, οι κοινωνικές πιέσεις και λανθασμένες αντιλήψεις περιορίζουν τα παιδιά από το να επωφελούνται από την ενίσχυση του δίγλωσσου εγκεφάλου.

Ένα πρόβλημα είναι η ανησυχία των γονέων ότι η έκθεση σε μια γλώσσα δημιουργεί λιγότερη σύγχυση για τα παιδιά και ειδικά στην περίπτωση που πρέπει να κάνουν μια μετάβαση σε ένα σχολείο που χρησιμοποιεί την δεύτερη γλώσσα. Σε αυτή την περίπτωση θεωρούν ότι η μετάβαση θα είναι δυσκολότερη

Ένα άλλο θέμα που περιορίζει τις δίγλωσσες εμπειρίες όπως έχει δείξει η έρευνα και η εμπειρία των επαγγελματιών του χώρου, είναι η επιθυμία των παιδιών να γίνουν αποδεκτά από το κοινωνικό τους περιβάλλον. Έτσι λοιπόν πολλά παιδιά που προέρχονται από δίγλωσσες οικογένειες, αποφεύγουν να μιλήσουν στους γονείς τους και έρχονται σε δύσκολη θέση όταν οι γονείς τους δεν γνωρίζουν την γλώσσα που χρησιμοποιείται στον τόπο όπου ζούνε

Οι λανθασμένες πεποιθήσεις των γονέων σχετικά με τη σύγχυση του εγκεφάλου με δύο γλώσσες και η ανταπόκριση των αρνητικών αντιδράσεων των παιδιών τους στην μητρική τους γλώσσα είναι που έχει ως αποτέλεσμα τα παιδιά αυτά να στερούνται τη μοναδική ευκαιρία για την ενίσχυση των υψηλότερων γνωστικών λειτουργιών του εγκεφάλου.

Είναι σημαντικό να μην λαμβάνεται υπόψη η εσφαλμένη εντύπωση ότι ο εγκέφαλος έχει περιορισμούς και ότι δυσκολεύεται όταν υπάρχει έκθεση σε δύο γλώσσες. Όσα περισσότερα μαθαίνουμε για την νευροπλαστικότητα, τόσο περισσότερο φαίνεται ότι ισχύει το αντίθετο. Οι εμπειρίες σε νέους τομείς πρόκλησης γενικά, φαίνεται να ενισχύουν τις εκτελεστικές και γνωστικές λειτουργίες του εγκεφάλου. Αυτό είναι εμφανές στην νευροαπεικόνιση, καθώς και στην απόδοση στις γνωστικές δοκιμασίες, την κατανόηση του γραπτού λόγου και την επιτυχία στην εκμάθηση μετέπειτα νέων γλωσσών. Οι νέες δοκιμασίες, που περιλαμβάνουν τη χρήση κριτικής ικανότητας, την ανάλυση, την αφαιρετική σκέψη, τη μετάφραση, την ιεράρχηση, την εστίαση της προσοχής, τον ανασταλτικό έλεγχο, την καθυστερημένη ικανοποίηση και την επιδίωξη μακροπρόθεσμων στόχων, σχετίζονται με την αύξηση του αριθμού, τη δύναμη και την αποτελεσματικότητα των δικτύων των εκτελεστικών λειτουργιών.

‘Όπως ακριβώς οι μύες μας μπορούν να γίνουν ισχυρότεροι με τη σωματική άσκηση, έτσι και οι αναπτυσσόμενοι εγκέφαλοι των παιδιών σε ένα δίγλωσσο περιβάλλον φαίνεται να αναπτύσσουν τη δύναμη, την ταχύτητα και την αποτελεσματικότητα των δικτύων των εκτελεστικών λειτουργιών. Αυτό οφείλεται στο ότι αναπτύσσονται ισχυρότερες συνδέσεις ανάμεσα στους δενδρίτες, τις συνάψεις και τους εμμύελους άξονες.

Μέχρι στιγμής φαίνεται ότι όταν οι οικογένειες έχουν μια άλλη γλώσσα η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο σπίτι που μεγαλώνουν παιδιά, αυτό μπορεί να δώσει όχι μόνο μια ευκαιρία να εμπλουτίσουν τις γλωσσικές τους δεξιότητες αλλά και μια γνωστική ώθηση για τα δίκτυα των υψηλότερων εκτελεστικών λειτουργιών του εγκεφάλου τους.

Οι επιδράσεις της έρευνας σε δίγλωσσους θέτουν ερωτήματα σχετικά με την πρώιμη έκθεση σε άλλα ερεθίσματα που μπορεί να σχεδιαστούν για την ενίσχυση αυτών των εκτελεστικών λειτουργιών σε όλα τα παιδιά, πριν και κατά τη διάρκεια των σχολικών χρόνων. Επιπρόσθετα, όσον αφορά το θέμα της εισαγωγής μιας δεύτερης γλώσσας σε μικρά παιδιά από μονόγλωσσα σπίτια, υπάρχει η πεποίθηση ότι οι παππούδες, οι νταντάδες, οι φίλοι των οικογενειών που μιλούν μια άλλη γλώσσα θα μπορούσαν να περνάνε το χρόνο τους με τα παιδιά, ή να συμμετάσχουν σε τάξεις ακόμη και γονέα-παιδιού, όπου μαθαίνουν να τραγουδούν σε μια άλλη γλώσσα.

Πηγή: Dr. Judy Willis, M.D., M.Ed., Radical Teaching

Ellen Bialystok, Reshaping the mind: The Benefits of Bilingualism

Πηγή: psychologynow.gr