Η μουσική είναι ένα συναρπαστικό εργαλείο για τη διδασκαλία και εκμάθηση ξένων γλωσσών, ειδικά όταν αφορά στα παιδιά. Ένα χαρούμενο τραγούδι και μια ευχάριστη μελωδία αρκούν για να αποτυπωθούν άμεσα και εύκολα στο παιδικό μυαλό, καθώς η μνήμη που κατέχουν τα παιδιά είναι ανθεκτική όσον αφορά τόσο το χρόνο όσο και το χώρο. Τα παιδιά διδάσκονται και μαθαίνουν λεξιλόγιο, γραμματική και το «ρυθμό» της ξένης γλώσσας απλά με το…να τραγουδούν.
Ακολουθώντας τις ρίζες της μουσικής, μεταφερόμαστε στην αρχαία Ελλάδα, όπου οι πρόγονοί μας μελετούσαν υπό επιστημονικό πρίσμα την επίδραση των ήχων στον άνθρωπο. Κατά τον Ευριπίδη «μη ζωην μετ’αμουσιας» ,δηλαδή να μη ζεις χωρίς μουσική, τέχνες γενικότερα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ένα από τα βασικά μαθήματα όσον αφορά στην εκπαίδευση των αρχαίων Ελλήνων , ήταν η μουσική, η οποία θεωρούταν επιστήμη.
Μελέτες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που εκτίθενται στη μουσική έχουν αυξημένη ικανότητα απομνημόνευσης πληροφοριών και γνώσεων. Η ικανότητα αυτή είναι ένας σημαντικός παράγοντας στη διαδικασία της μάθησης και ειδικότερα της εκμάθησης μιας ξένης γλώσσας. Η μουσική μπορεί να εξυπηρετήσει λοιπόν πολλούς σκοπούς μέσα στην τάξη και να κάνει τη σχέση διδασκαλίας-μάθησης, δασκάλου –μαθητή πιο δημιουργική και ενδιαφέρουσα.
Αρκετοί είναι οι λόγοι για τους οποίους είναι καλό να ενσωματωθεί η μουσική στην αίθουσα διδασκαλίας.
v Αρχικά η μουσική βοηθάει το δάσκαλο να χτίσει μια ζεστή σχέση με τους μαθητές, γκρεμίζοντας εξαρχής τυχόν εμπόδια. Πώς επιτυγχάνεται αυτό; Φυσικά με την παρουσία της μουσικής μέσα στην τάξη. Η είσοδος στην τάξη φαντάζει για πολλά παιδιά μια τρομακτική εμπειρία, πόσο μάλλον η είσοδος στη ξενόγλωσση τάξη, όπου τα παιδιά εκτίθενται σε έναν άγνωστο κόσμο, μια νέα πραγματικότητα . Ωστόσο η επιλογή ενός κατάλληλου τραγουδιού «καλωσορίσματος» και «αποχαιρετισμού» είναι το κλειδί στη δημιουργία μιας φιλικής ατμόσφαιρας στην αίθουσα και μιας σχέσης δασκάλου-μαθητή, αλλά ταυτόχρονα διαμορφώνει και τους κανόνες μέσα στην τάξη, τους οποίους οι μαθητές θα πρέπει να μάθουν να ακολουθούν.
v Η χρήση της μουσικής είναι αποτελεσματική στο μαθαίνουν οι μαθητές να υπακούουν κανόνες και ο δάσκαλος να δίνει οδηγίες, αλλά και να σηματοδοτεί αλλαγές κατά τη ροή του μαθήματος. Παραδείγματος χάριν, ένα συγκεκριμένο τραγούδι/μελωδία , στο άκουσμα της οποίας οι μαθητές ‘’ενεργοποιούνται’’, σημαίνει την εκπλήρωση μιας συγκεκριμένης δραστηριότητας όπως την ανάγνωση του μαθήματος ή την εκμάθηση ενός γραμματικού τύπου. Ακόμα η μουσική μπορεί να ακούγεται κατά τη διάρκεια εκπλήρωσης διαφόρων καθηκόντων όπως π.χ. τη συμπλήρωση ασκήσεων λεξιλογίου. Έτσι λοιπόν, η μουσική μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να καταλάβουν τι πρόκειται να συμβεί αλλά και το δάσκαλο να διεξάγει ομαλά το μάθημα.
v Ένα πολύ σημαντικό ζήτημα είναι το είδος της μουσικής που θα επιλεχτεί ως κατάλληλη μέσα στην αίθουσα. Πολλοί είναι οι παράγοντες που διαμορφώνουν την επιλογή της μουσικής ως ‘’κατάλληλης’’. Κάποιοι από αυτούς είναι οι παρακάτω:
- Η ηλικία και το γνωστικό επίπεδο. Συχνά οι δυο αυτοί παράγοντες βρίσκονται στον ίδιο παρονομαστή καθώς, συμφώνα με τη λογική πάντα, το γνωστικό επίπεδο είναι εφάμιλλο της ηλικίας (εξαιρούνται οι δίγλωσσοι μαθητές όπου η μια γλώσσα είναι αυτή που διδάσκεται ο μαθητής στην τάξη). Είναι σημαντικό στις μικρές τάξεις τα τραγούδια να είναι απλά και εύθυμα, ικανά να δελεάζουν τους μαθητές. Κύριο μέλημα του δάσκαλου πρέπει να αποτελεί το γεγονός, ότι ο σκοπός είναι να εξοικειωθούν οι μικροί μαθητές με την γλώσσα και μέσα από τη μουσική αυτό μπορεί να επιτευχτεί αποτελεσματικά.
- Η ενεργητικότητα του τμήματος. Στα πιο ‘’ήσυχα’’ τμήματα καλό είναι να προτιμούνται τραγούδια και μελωδίες με γρήγορο ρυθμό, για να αφυπνίσουν αφενός το τμήμα και αφετέρου να το δελεάσουν ,ώστε οι μαθητές να ανταποκριθούν θετικά κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Στα πιο ‘’ζωηρά’’ τμήματα η χρήση πιο ήπιων τόνων και μελωδίων μπορεί να καθησυχάσει την ενεργητικότητα αλλά και να κάνει πιο ομαλή τη μαθησιακή διαδικασία.
- Η φύση του μαθήματος/δραστηριότητας. Είναι καλό οι πιο απαιτητικές δραστηριότητες να πραγματοποιούνται στην αρχή του μαθήματος όταν ακόμα οι μαθητές είναι ‘’φρέσκοι’’. Οι πιο ήπιες δραστηριότητες επιλέγονται για το τέλος του μαθήματος , χωρίς όμως να αποκλείονται αλλαγές κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Αυτό εξαρτάται στο έκαστο πεδίο ενδιαφέροντος που θέλει να επικεντρωθεί ο δάσκαλος. Όταν, λοιπόν, πρόκειται για συμπλήρωση ασκήσεων λεξιλογίου η γραμματικής, η κλασσική και τζαζ μουσική αποτελούν ιδανικές επιλογές. Η ροκ μουσική είναι μια καλή επιλογή κατά τη διάρκεια εκπλήρωσης δραστηριοτήτων που απαιτούν ομαδική συνεργασία.
- Φύλο και ενδιαφέροντα των μαθητών. Είναι χρήσιμο ο δάσκαλος να ανακαλύψει τα γενικά ενδιαφέροντα των μαθητών , ώστε να τους παρακινήσει να συμμετέχουν στο μάθημα με ενδιαφέρον. Άλλωστε η μουσική είναι ένα εργαλείο έκφρασης και δημιουργίας, ικανό να αναδείξει εκπληκτικές ικανότητες και δεξιότητες . Έρευνες έχουν δείξει ότι μαθητές εντελώς αδιάφοροι και παθητικοί, αντέδρασαν θετικά σε δραστηριότητες που περιλαμβάνουν μουσική και τραγούδια.
- Μαθησιακές δυσκολίες και αναπτυξιακές διαταραχές. Ένας παράγοντας πρωτίστης σημασίας που πρέπει να ληφθεί υπόψη. Είναι πιθανόν κάποιοι μαθητές να εμφανίζουν μαθησιακές δυσκολίες ή αναπτυξιακές διαταραχές. Πώς μπορούν αυτοί οι μαθητές να ενσωματωθούν στην τάξη? Πώς μπορούν να μάθουν μια ξένη γλώσσα? Πώς μπορούν, , τέλος να γίνουν αποδεκτοί από τους συμμαθητές τους? Ο δάσκαλος πρέπει να λάβει φυσικά υπόψη τους παραπάνω παράγοντες και αν χρειαστεί να τροποποιήσει το μάθημα στις δυνατότητες των μαθητών. Ο σκοπός παραμένει και εδώ ο ίδιος. Να μάθει το παιδί την ξένη γλώσσα. Έχει διαπιστωθεί ότι μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες και αναπτυξιακές διαταραχές ανταποκρίθηκαν θετικά σε δραστηριότητες που περιελάμβαναν τραγούδια και μουσική και μάλιστα ένοιωσαν περισσότερη αυτοπεποίθηση και σιγουριά. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η μουσική έχει ευεργετικές ιδιότητες, μπορεί να δημιουργήσει ή να βελτιώσει τη διάθεση μας, να ξεδιπλώσει τη δημιουργικότητα και τη φαντασία που κάθε άνθρωπος κρύβει μέσα του.
v Τελειώνοντας η χρήση της μουσικής μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην εκμάθηση νέου υλικού ή επανάληψη προηγούμενου. Στην αρχαία Ελλάδα η μουσική ήταν σύνθεση τριών στοιχείων: λόγου, μέλους(μελωδία) και όρχησης(κίνησης/χορός). Σήμερα τα παιδιά μαθαίνουν ευκολότερα τα νέα δεδομένα μέσα από τα τραγούδια γιατί ταυτόχρονα μιμούνται, άρα δεν ξεχνούν. Τα τραγούδια παρέχουν τη δυνατότητα στους μαθητές όχι μόνο να τραγουδούν, αλλά και να κάνουν κινήσεις και χειρονομίες. Το νέο υλικό αποτυπώνεται έτσι ευκολότερα στο μυαλό τους και αρκεί μόνο ένας στίχος ή η μελωδία για να ανακαλέσουν αυτό που έμαθαν. Ένας συναρπαστικός συνδυασμός μουσικής-μάθησης είναι η συμπλήρωση λέξεων σε ένα τραγούδι ή η τοποθέτηση των ανακατεμένων στίχων στη σωστή σειρά. Αφού ολοκληρωθεί η δραστηριότητα οι μαθητές μπορούν να τραγουδήσουν και να μιμηθούν το τραγούδι. Ακόμα η δραστηριότητα αυτή μπορεί να χρησιμεύσει και σαν επιβράβευση, ιδίως όταν πρόκειται για ένα τραγούδι που οι μαθητές αγαπούν πολύ.
Ως επίλογο θα χρησιμοποιήσω μια φράση του Νίτσε. «Για αυτήν την καινούργια μουσική, χρειάζονται και καινούργια αυτιά». Η μουσική είναι μια βιωματική εμπειρία, μια πραγματικότητα. Αν χρησιμοποιείτε μουσική στην τάξη σκεφτείτε όλους τους τρόπους για να κάνετε την τάξη σας ακόμα πιο ζεστή και δημιουργική. Αν πάλι όχι, μια δόκιμη θα σας πείσει και σίγουρα θα σας δικαιώσει.
Ευαγγελία Ζαχοπούλου Καθηγήτρια Αγγλικών
xenesglosses.eu
