Για την αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού

Η Ευρωπαϊκή Ένωση χρειάζεται να εξετάσει ενδελεχώς την προσέγγισή της όσον αφορά τη βελτίωση των προτύπων αλφαβητισμού, σύμφωνα με μια ομάδα εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου που δημιουργήθηκε από την ευρωπαία επίτροπο, κ. Βασιλείου, για την αντιμετώπιση του θέματος. Ένας στους πέντε 15χρονους νέους στην Ευρώπη, όπως επίσης και πολλοί ενήλικες, δεν διαθέτει τις βασικές ικανότητες ανάγνωσης και γραφής, γεγονός που δυσχεραίνει την αναζήτηση εργασίας και συνεπάγεται κίνδυνο κοινωνικού αποκλεισμού. Η πρόεδρος της ομάδας εμπειρογνωμόνων, περιγράφει την έκθεση ως ένα «εγερτήριο κάλεσμα αναφορικά με την κρίση που πλήττει κάθε χώρα στην Ευρώπη». Η 80σέλιδη έκθεση περιλαμβάνει ένα σύνολο συστάσεων, από συμβουλές για γονείς όσον αφορά την καλλιέργεια μιας συνήθειας ανάγνωσης για ψυχαγωγικούς σκοπούς μαζί με τα παιδιά τους, μέχρι την εγκατάσταση βιβλιοθηκών σε μη συμβατικούς χώρους όπως εμπορικά κέντρα και την ανάγκη προσέλκυσης περισσότερων ανδρών δασκάλων που θα αποτελέσουν πρότυπα ρόλου για τα αγόρια, τα οποία διαβάζουν πολύ λιγότερο απ' ό,τι τα κορίτσια. Προβαίνει επίσης σε συστάσεις εξειδικευμένες κατά ηλικία, κάνοντας έκκληση για δωρεάν, υψηλής ποιότητας προσχολική εκπαίδευση και φύλαξη παιδιών για όλους, για περισσότερους ειδικευμένους στην ανάγνωση δασκάλους στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, για αλλαγή των προκαταλήψεων όσον αφορά την δυσλεξία, προβάλλοντας το επιχείρημα ότι σχεδόν κάθε παιδί μπορεί να μάθει να διαβάζει εφόσον του παρασχεθεί η κατάλληλη υποστήριξη και για μεγαλύτερη ποικιλία μαθησιακών ευκαιριών για ενήλικες, ειδικά στον χώρο εργασίας.

Η έκθεση, που παρουσιάστηκε σε διάσκεψη στην Λευκωσία στο πλαίσιο της κυπριακής Προεδρίας της ΕΕ, παρέχει παραδείγματα επιτυχημένων σχεδίων αλφαβητισμού σε ευρωπαϊκές χώρες, καθώς και επισήμανση ατόμων που υπερνίκησαν το ταμπού του αναλφαβητισμού και άλλαξαν τις ζωές τους. Επίσης, επιδιώκει να επιτύχει την απομυθοποίηση του αλφαβητισμού

Διαβάστε την συνέχεια του άρθρου εδώ

Συχνές ερωτήσεις για την Ευρωπαϊκή πολιτική σχετικά με τον αλφαβητισμό

Γιατί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συγκρότησε ομάδα εμπειρογνωμόνων για τον αλφαβητισμό, αφού τα εκπαιδευτικά θέματα εμπίπτουν στην αρμοδιότητα των κρατών μελών;

Τα κράτη μέλη έχουν κοινό συμφέρον από τη βελτίωση του επιπέδου αλφαβητισμού για παιδιά και μεγάλους. Η βελτίωση των δεξιοτήτων ανάγνωσης ήταν ένας από τους πρώτους στόχους του προγράμματος εργασίας της Επιτροπής «Εκπαίδευση και κατάρτιση» που η Επιτροπή δρομολόγησε το 2002 και ο στόχος αυτός επιβεβαιώθηκε ως προτεραιότητα για την περίοδο 2010-2020. Τα κράτη μέλη έχουν δεσμευτεί να μειώσουν το ποσοστό των νέων ηλικίας 15 ετών με χαμηλές επιδόσεις στην ανάγνωση στο 15% το ανώτερο έως το τέλος της δεκαετίας.

Τον Νοέμβριο του 2010 το Συμβούλιο Υπουργών κάλεσε την Επιτροπή να συστήσει ομάδα εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου για να εξετάσει ποιοι είναι οι πιο αποτελεσματικοί και αποδοτικοί τρόποι για την ενίσχυση του αλφαβητισμού σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Η έκθεση της ομάδας θέλει να αφυπνίσει τους ενδιαφερομένους σε ό,τι αφορά την κρίση αλφαβητισμού που πλήττει όλα τα κράτη μέλη και διατυπώνει συστάσεις για το πώς μπορεί να ξεπεραστεί. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να υποστηρίζει τις προσπάθειες των κρατών μελών για βελτίωση του μορφωτικού επιπέδου. Ο ρόλος της Επιτροπής δεν είναι με κανένα τρόπο να υπερβεί τις εξουσίες της σε σχέση με τις αποκλειστικές αρμοδιότητες των κρατών μελών σε ό,τι αφορά την οργάνωση της δομής και του περιεχομένου των εκπαιδευτικών συστημάτων τους.

Ποιος είναι ο ρόλος της εκστρατείας «Η Ευρώπη αγαπά το διάβασμα;»

Η εκστρατεία με θέμα «Η Ευρώπη αγαπά το διάβασμα» είναι μια πρωτοβουλία της επιτρόπου κ. Ανδρούλλας Βασιλείου, με σκοπό να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο για την κρίση αλφαβητισμού και να προαγάγει το διάβασμα για ευχαρίστηση. Η ίδια έχει παραστεί σε μια σειρά εκδηλώσεων ανάγνωσης με παιδιά, εφήβους και ενηλίκους. Οι εκδηλώσεις αυτές συχνά είχαν πολυγλωσσική διάσταση και τα παιδιά ενθαρρύνονταν να διαβάσουν δυνατά σε διάφορες γλώσσες και να τονίσουν τη σημασία της γλωσσικής πολυμορφίας.

Τι σημαίνει «άτομα με χαμηλές επιδόσεις στην ανάγνωση»;

Τα άτομα με χαμηλές επιδόσεις στην ανάγνωση είναι αυτά που είναι σε θέση να ολοκληρώσουν μόνο τις πολύ απλές διαδικασίες ανάγνωσης, όπως το να εντοπίσουν μια πληροφορία, να προσδιορίσουν το θέμα ενός κειμένου ή να κάνουν τη σύνδεση με τις καθημερινές τους γνώσεις.

Για να υπάρξει δυνατότητα σύγκρισης μεταξύ όλων των κρατών μελών της ΕΕ, η ΕΕ προσδιορίζει τα άτομα με χαμηλές επιδόσεις στην ανάγνωση βάσει των ορισμών που χρησιμοποιεί το πρόγραμμα Διεθνούς Αξιολόγησης Μαθητών (πρόγραμμα PISA) του ΟΟΣΑ, το οποίο βαθμολογεί τους μαθητές σε μια κλίμακα από 1 έως 5 (υψηλότερο επίπεδο). Τα άτομα με χαμηλές επιδόσεις στην ανάγνωση έχουν βαθμολογία κάτω του 2 στη μελέτη PISA. Είναι οι μαθητές που μπορούν να διεκπεραιώσουν τις λιγότερο πολύπλοκες διαδικασίες ανάγνωσης.

Ο ΟΟΣΑ έχει δρομολογήσει ένα νέο πρόγραμμα για τη διεθνή αξιολόγηση των ικανοτήτων των ενηλίκων (PIAAC). Αυτό θα μας δώσει πλήρη εικόνα για τις δεξιότητες των ενηλίκων ηλικίας 16-65 ετών. Θα αξιολογήσει τις δεξιότητες γραφής, ανάγνωσης και αριθμητικής, καθώς και την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων σε πολύπλοκο τεχνολογικά περιβάλλον. Επίσης, θα αξιολογήσει τις δεξιότητες στον χώρο εργασίας. Τα πρώτα αποτελέσματα θα δημοσιευτούν τον Οκτώβριο του 2013.

Επιδρούν, και με ποιο τρόπο, στα επίπεδα αλφαβητισμού το διαδίκτυο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η χρήση έξυπνων κινητών τηλεφώνων (smartphones);

Το διαδίκτυο και η ψηφιοποίηση έχουν αλλάξει τη φύση, τη συχνότητα και τη σημασία της γραφής. Τα ψηφιακά εργαλεία δίνουν κίνητρα για γράψιμο, κάτι που είναι ιδιαίτερα εμφανές στους νέους. Η επικοινωνία μέσω των εργαλείων κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook, το MSN και τα SMS βρίσκεται κάπου μεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου ως προς τη γλώσσα που χρησιμοποιείται. Τα σύντομα γραπτά μηνύματα μέσω τηλεφώνου, επειδή είναι πιο εύκολα και άμεσα προσβάσιμα, μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό κίνητρο, κυρίως για τα άτομα που αντιμετωπίζουν προβλήματα στην ανάγνωση.

Οι άτυπες αυτές πρακτικές έχουν αρχίσει να ενσωματώνονται στις μαθησιακές διαδικασίες σε ορισμένα σχολεία και άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα, αλλά, συνήθως, με τη μορφή μεμονωμένων σχεδίων. Ωστόσο, επειδή είναι επωφελή ως μέσα παρότρυνσης, πρέπει να αναγνωριστεί καλύτερα ο ρόλος τους από τα εκπαιδευτικά συστήματα.

Δύο κοινά σημεία προβληματισμού στις συζητήσεις γύρω από τα ψηφιακά μέσα: αν το γράψιμο με το χέρι είναι καλύτερο από την πληκτρολόγηση όταν διδάσκονται τα μικρά παιδιά ανάγνωση και γραφή και αν η σύνταξη σύντομων γραπτών μηνυμάτων οδηγεί σε καλύτερη ή χειρότερη γραφή και ορθογραφία. Από τα λίγα στοιχεία που διαθέτουμε μέχρι σήμερα, τα επιχειρήματα συνηγορούν υπέρ και των δύο απόψεων. Χρειάζονται στοιχεία σχετικά με την επίδραση των ψηφιακών μέσων στη γραφή με το χέρι, για να μπορέσουν να καθοριστούν κατάλληλές προσεγγίσεις στο πλαίσιο των νέων αυτών δεδομένων.

Γιατί υπάρχει τόσο μεγάλη διαφορά μεταξύ κοριτσιών και αγοριών όσον αφορά τις επιδόσεις τους στην ανάγνωση;

Οι διαφορές μεταξύ των φύλων είναι κυρίως διαφορές κινήτρων. Από τα διαθέσιμα στοιχεία προκύπτει ότι, σε όλες τις ηλικίες, οι άνδρες διαβάζουν λιγότερο για λόγους ψυχαγωγίας από ό,τι οι γυναίκες. Η ανάλυση των εξετάσεων PISA έδειξε ότι τα αγόρια στην εφηβεία ασχολούνται λιγότερο από τα κορίτσια με την ανάγνωση και αυτό αντανακλάται στις χαμηλότερες επιδόσεις ανάγνωσης και στο υψηλό ποσοστό αγοριών με χαμηλές γενικότερες επιδόσεις.

Υπάρχουν τρόποι για να παροτρύνουμε τα αγόρια να διαβάζουν: η ευρύτερη χρήση ψηφιακών μέσων, η προσαρμογή του σχολικού αναγνωστικού υλικού στα ενδιαφέροντά τους και, γενικότερα, η παροχή σε όλα τα παιδιά (αγόρια και κορίτσια) μεγαλύτερης επιλογής σχετικά με τα αναγνώσματα που τους προσφέρονται. Η έκθεση επίσης επισημαίνει ότι χρειάζονται περισσότεροι άντρες εκπαιδευτικοί που θα λειτουργήσουν ως πρότυπα για τα αγόρια.

Δίνεται η εντύπωση ότι η ομάδα υψηλού επιπέδου επικεντρώνεται μόνο στην ικανότητα ανάγνωσης; Είναι αλήθεια;

Η ομάδα υψηλού επιπέδου επικεντρώθηκε στις δεξιότητες γραφής και ανάγνωσης, αλλά εξέτασε επίσης διάφορες πτυχές της ανάγνωσης, όπως οι νέες τεχνολογίες, και την επίδραση της ψηφιοποίησης στις δεξιότητες γραφής και ανάγνωσης. Υπάρχουν πολύ περισσότερα ερευνητικά και συγκρίσιμα στοιχεία στον τομέα της ανάγνωσης από ό,τι στον τομέα της γραφής. Μια από τις συστάσεις της ομάδας υψηλού επιπέδου είναι να αναπτυχθούν διεθνώς συγκρίσιμες δοκιμασίες για τις ικανότητες γραφής και να ενισχυθεί η έρευνα στον τομέα αυτόν.

Η ομάδα υψηλού επιπέδου χρησιμοποίησε έναν πολυεπίπεδο ορισμό του «γραμματισμού», από τον βασικό αλφαβητισμό έως τον λειτουργικό και τον πολλαπλό γραμματισμό. Βασικός αλφαβητισμός σημαίνει ότι το άτομο κατέχει τη γνώση των γραμμάτων, των λέξεων και των κειμένων που απαιτούνται για να διαβάσει και να γράψει σε ένα επίπεδο που του επιτρέπει να έχει αυτοπεποίθηση και κίνητρα για περαιτέρω ανάπτυξη· λειτουργικός γραμματισμός είναι η ικανότητα των ατόμων να διαβάζουν και να γράφουν για να αναπτύσσονται και να λειτουργούν στην κοινωνία, στην οικογένεια, στο σχολείο και την εργασία· πολλαπλός γραμματισμός είναι η ικανότητα των ατόμων να χρησιμοποιούν τη γραφή και την ανάγνωση για να παράγουν, να κατανοούν, να ερμηνεύουν και να κρίνουν κείμενα που προέρχονται από ποικίλα μέσα και έχουν ποικίλες μορφές (έντυπη, ψηφιακή, οπτικοακουστική). Ο πολλαπλός γραμματισμός αποτελεί προϋπόθεση για ψηφιακή συμμετοχή και για τεκμηριωμένες επιλογές σχετικά με τα οικονομικά, την υγεία κτλ. Ο ορισμός αυτός χρησιμοποιείται από τις διεθνείς έρευνες.

Υπάρχουν άλλες μελέτες, εκτός από την PISA του ΟΟΣΑ, που μετρούν τις ικανότητες γραφής και ανάγνωσης των μαθητών;

Υπάρχουν και άλλες μελέτες όπως η PIRLS (Progress in International Reading Literacy Study - μελέτη της προόδου στον διεθνή αναγνωστικό αλφαβητισμό), την οποία συντονίζει η διεθνής ένωση για την αξιολόγηση των μαθητικών επιδόσεων και η οποία επικεντρώνεται στους μαθητές ηλικίας 9-11 ετών.

Για τους ενηλίκους, ο ΟΟΣΑ έχει δρομολογήσει ένα νέο πρόγραμμα διεθνούς αξιολόγησης των ικανοτήτων των ενηλίκων (PIAAC), του οποίου τα πρώτα συμπεράσματα θα δημοσιευτούν τον Οκτώβριο του 2013.

Πώς θα συμβάλει ουσιαστικά στην επίλυση του προβλήματος η ομάδα υψηλού επιπέδου;

Η έκθεση της ομάδας επισημαίνει τα βασικά στοιχεία και ευρήματα σχετικά με τα επίπεδα αλφαβητισμού, με παραδείγματα από διάφορες χώρες και σκιαγραφεί διάφορες κατηγορίες. Παρέχει επίσης μια περίληψη των σημαντικότερων ερευνητικών σχεδίων στον τομέα και των κυριότερων πολιτικών προσεγγίσεων, προγραμμάτων και εκστρατειών σε όλη την Ευρώπη για τη βελτίωση του αλφαβητισμού.

Η έκθεση περιέχει επίσης συγκεκριμένες συστάσεις για τις διάφορες ηλικιακές ομάδες (μικρά παιδιά, παιδιά πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, εφήβους και ενηλίκους), υπογραμμίζοντας τι μπορούν και τι πρέπει να κάνουν οι διάφοροι εμπλεκόμενοι συντελεστές για να αλλάξουν τα πράγματα.

Η έκθεση θα αποτελέσει το κομβικό σημείο συζήτησης στο πλαίσιο της άτυπης συνόδου των Υπουργών Παιδείας της ΕΕ που θα πραγματοποιηθεί στην Κύπρο στις 4-5 Οκτωβρίου. Από τις συζητήσεις θα εξαχθούν συμπεράσματα προς έγκριση από το Συμβούλιο Παιδείας τον Νοέμβριο. Τα συμπεράσματα αυτά θα περιλαμβάνουν λεπτομέρειες σχετικά με το πώς μπορούμε να δώσουμε συνέχεια στα διδάγματα που θα προκύψουν.

Είναι αλήθεια ότι το 2011 υπήρχαν στην ΕΕ περίπου 75 εκατομμύρια ενήλικοι με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και ότι πολλοί από αυτούς ενδέχεται να αντιμετωπίζουν προβλήματα αναλφαβητισμού;

Δεν διαθέτουμε ακριβή αριθμητικά στοιχεία σχετικά με τον αλφαβητισμό των ενηλίκων. Σχετικές μελέτες έχουν διεξαχθεί μόνο στη Γαλλία, τη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Από αυτές φαίνεται ότι ένας στους πέντε ενηλίκους δεν έχει επαρκές επίπεδο αλφαβητισμού για να αντιμετωπίσει τις ελάχιστες απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας. Το νέο πρόγραμμα για τη διεθνή αξιολόγηση των ικανοτήτων των ενηλίκων θα δώσει πιο αξιόπιστα στοιχεία τον Οκτώβριο του 2013.